21.8.16

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ ΟΡ. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗ: Χρυσούλα Πατρώνου-Παπατέρπου, Το κουφάδι και άλλα διηγήματα



εκδόσεις Κοράλλι, Αθήνα 2014

 Παρακολουθούσα από πολύ νωρίς τα διηγήματα της Χρυσούλας Πατρώνου-Παπατέρπου, καθώς άρχισαν να δημοσιεύονται στην Οδό. Το διήγημα, ως λογοτεχνικό είδος, είναι εκ φύσεως δύσκολο και για τον αναγνώστη, γιατί ζητά αφοσίωση στην ανάγνωση, αλλά και για το συγγραφέα του, που πρέπει με λίγες λέξεις να κάνει το κείμενο του ελκυστικό. Σε πολύ μικρή έκταση πρέπει να χωρέσουν νοήματα και σκέψεις και πρέπει να γίνουν αντιληπτά τα μηνύματα από τον αναγνώστη-παραλήπτη, ενώ τα τυχόν λάθη είναι εύκολα ορατά… Η γραφή λοιπόν της Χρυσούλας Πατρώνου με τράβηξε από την πρώτη στιγμή, διότι συμπεριλάμβανε όλα όσα απαιτείται να έχει ένα διήγημα και μάλιστα πολύ περιεκτικά, καθώς η έκταση των διηγημάτων της είναι ιδιαίτερα μικρή – είναι δηλαδή καθαυτό διηγήματα και όχι μικρές νουβέλες.

Πάνε κάμποσα χρόνια από τότε που επικοινώνησα με τη συγγραφέα για να μάθω μια αποσιωπούμενη λεπτομέρεια, που αφορούσε στην ιστορία των δικών μου ανθρώπων: την ταυτότητα της Σάρας, ηρωίδας ενός από τα διηγήματα της, του «Επιτάφιου θρήνου». Να μάθω δηλαδή αν η Σάρα ήταν προϊόν μυθοπλασίας ή υπαρκτό πρόσωπο, ηρωίδα όχι μόνο του διηγήματος, αλλά και της ζωής – και ζώσα ιστορία ενός μεγάλου χτες, διασωθείσα και εναπομείνασα της μεγάλης και ιστορικής εβραϊκής κοινότητας της Καστοριάς. Η Σάρα, Βεροιώτισα η ίδια, εν τέλει έσμιξε με Καστοριανό, γόνο ιστορικής οικογένειας της Καστοριάς, που γλύτωσε και επέστρεψε από τα στρατόπεδα του θανάτου, για να ξανανθίσουν μαζί το «Δέντρο της ζωής» στη λιμναία πόλη…

Παρακολουθούσα έκτοτε συστηματικά τη γραφή και τα γραπτά της Χρυσούλας Πατρώνου κι ήθελα να της συστήσω να τα συγκεντρώσει σε ένα τόμο, διότι σκόρπια θα χάνονταν – αλλά με πρόλαβε η ίδια, με την ιδιαίτερα κομψή έκδοση «το Κουφάδι». Για να είμαι ειλικρινής, αν και είχα προμηθευτεί το βιβλίο αμέσως μετά την έκδοση του, αυτό παρέμενε στο ράφι, αναμένοντας το πλήρωμα του χρόνου για να το διαβάσω, ακριβώς επειδή, όπως εξ αρχής σημείωσα, το διήγημα είναι «δύσκολη» μορφή της λογοτεχνίας, που απαιτεί από τον αναγνώστη προσήλωση και αντιστρόφως απαιτεί από το συγγραφέα τεχνική και ταλέντο, που πλέρια υπάρχουν στη Χρυσούλα Πατρώνου.

Η γραφή της Χρυσούλας Πατρώνου είναι στρωτή, όμορφη και περιεκτική. Στα περισσότερα διηγήματα βγάζει μεγάλο πόνο, που κάποτε γίνεται θρήνος μέσα από τις αποσιωπήσεις της, που αφήνουν την προέκταση της σκέψης στον αναγνώστη. Σε κάποια διηγήματα – στο «Κουφάδι», στην «Αποβολή» ή στην «Προεκλογική συγκέντρωση» ο πόνος μετατρέπεται σε αγανάκτηση για τη σαπίλα και την υποκρισία της κοινωνίας με την ευρεία και τη στενή της έννοια… Σε κάποια άλλα διηγήματα, όπως στη «Μπέλλα» ή στα «Κοκοράκια» προβάλει το λεπτό χιούμορ ή ακόμη – στη «Διάσωση» ή στο «Παγκάκι το χιούμορ συνοδεύει η ειρωνεία, τραγική ή και όχι –απέναντι στην κοινωνική ελαφρότητα και τον καθωσπρεπισμό. Μια οφειλόμενη ακόμη επισήμανση: ο εβραϊσμός απαντάται σε ένα ακόμη σημείο, καθώς η συγγραφέας επιλέγει να παραθέσει στην αρχή του βιβλίου της ένα επίγραμμα της μεγάλης Πολωνοεβραίας ποιήτριας Lea Goldberg, επιβεβαιώνοντας την συμβολή της εβραϊκής σκέψης στον πολιτισμό…

Οι Καστοριανοί λογοτέχνες είναι μετρημένοι στα δάκτυλα, όπως άλλωστε συμβαίνει και στις περισσότερες επαρχιακές πόλεις – στην ελληνική επαρχία δεν ευδοκιμεί η λογοτεχνία και ο πολιτισμός γενικότερα. Η Χρυσούλα Πατρώνου-Παπατέρπου αποτελεί μια φωτεινή εξαίρεση που τιμά την Καστοριά.

Η Καστοριά εντούτοις, ως τόπος αναφοράς, αποσιωπείται στα διηγήματα. Την ανακαλύπτεις ωστόσο έμμεσα ή τουλάχιστον την υποψιάζεσαι, από τη Σάρα που ήδη αναφέρθηκε, τις ωραιότατες μονοκατοικίες των πλούσιων αποδήμων, τους καταφυγόντες από τα χωριά – όρος που σχεδόν ταυτίστηκε με τη Δυτική Μακεδονία των χρόνων του Εμφυλίου, αλλά και τα «κομμένα κεφάλια από τις συμμορίτισσες» – εικόνα τραγική του Εμφυλίου, που κατά βάση είχε την Καστοριά και τα πέριξ ως κύριο θέατρο διεξαγωγής του, καθώς και τα ανταλλάξιμα τούρκικα σπίτια, τους πρόσφυγες της Προποντίδας και φυσικά τις βυζαντινές εκκλησίες και τη λίμνη… Είναι η Καστοριά λοιπόν, την ιστορία της οποίας αναζητώ στις λεπτομέρειες μέσα από τη λογοτεχνία. Και το βιβλίο της Χρυσούλας Πατρώνου μου άνοιξε δρόμους, φωτίζοντας σκιές της γνώσης…



Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 17 Μαρτίου 2016, αρ. φύλλου 827


Επιλογή σχετικών αναρτήσεων:

* * *

Ο  δικηγόρος-συγγραφέας κ. Θρασύβουλος Ορ. Παπαστρατής θα δώσει διάλεξη για την ιστορία του εβραϊκού πληθυσμού της Καστοριάς την Κυριακή 27 Μαρτίου 2016, στις 11:00, στην αίθουσα του συλλόγου Αθανάσιος Χριστόπουλος, επί της Καραβαγγέλη. Στην ίδια εκδήλωση που διοργανώνει  το σωματείο “Άννα Ραδηνή”, μαζί με τον κ. Παπαστρατή, θα μιλήσει και ο κ. Πάνος Τσολάκης.
Ο κ. Θ. Παπαστρατής, μέλος οικογένειας διακεκριμένων πολιτικών, ο οποίος ζει και εργάζεται στην Χαλκίδα, φίλος και συνεργάτης της ΟΔΟΥ, έχει εμπλουτίσει τα ιστορικά στοιχεία με πλήθος από αξιόλογες ιστορικές έρευνες, μεταξύ των οποίων ιδιαίτερη αναφορά αξίζει να γίνει στις έρευνες για το εβραϊκό στοιχείο της Καστοριάς.  Ο ίδιος, εκτός των άλλων, μελετά την ιστορία των λαών της βαλκανικής και έχει συγγράψει πολλά βιβλία για τον ελληνισμό και τον εβραϊσμό της Ελλάδος και της Κωνσταντινούπολης. Μεταξύ των βιβλίων που έχει εκδώσει είναι: Επταλόφου Βοσπορίδος οδοιπορία (εκδ.  Ηρόδοτος), Στην πόλη και στη Θράκη (εκδ.  Ρήσος), Οι Εβραίοι του Διδυμοτείχου, Γειτονιές του Βοσπόρου, Γειτονιές της Χαλκηδόνας, Γειτονιές της Κωνσταντινούπολης (εκδ.  Τσουκάτου), Οι Εβραίοι της Καβάλας, Οι Εβραίοι του Διδυμοτείχου (εκδ.  Συλλογές) και το  “Στάχτες και δάκρυα στη λίμνη...” που αναφέρεται στην ιστορία των Εβραίων της Καστοριάς που δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στην ΟΔΟ, και κατόπιν εκδόθηκε σε βιβλίο από το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος.
Η Καστοριά, ανάμεσα στις δεκάδες ελληνικές πόλεις όπου προπολεμικά ζούσαν ανθηρές και καλά συγκροτημένες ελληνοεβραϊκές κοινότητες, έχει το αρνητικό προνόμιο της απουσίας, σε αντίθεση με άλλες πόλεις, όπου διασώθηκαν κάποια από τα εβραϊκά μνημεία του χθες. Στην Καστοριά, δυστυχώς, ενώ κουβαλά πίσω της υπερχιλιόχρονη εβραϊκή παρουσία με λαμπρή ιστορία, δεν απέμεινε τίποτε σχεδόν να θυμίζει το παρελθόν αυτό. Και το χειρότερο είναι ότι η απουσία πέρασε και στη συλλογική μνήμη. Οι καστοριανοί εβραίοι είναι άγνωστοι στους νεώτερους Καστορινούς…



Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 24 Μαρτίου 2016, αρ. φύλλου 828



Επιλογή σχετικών αναρτήσεων:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ