Βιβλίο

MAKH ΑΝΔΡΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

Η αλεπού της αθανασίας

Ο Ηλίας Παπαμόσχος μάλλον ανακάλυψε ένα τρόπο να κρατάει ζωντανούς τους νεκρούς του! Κατάφερε να εφεύρει μια διαδικασία πένθους που τους ανασταίνει… Αν αυτό που λέω είναι αληθές, τότε πρόκειται για ένα ποιητή που κατέκτησε θεϊκές ιδιότητες, αφού κατορθώνει να κάνει το πένθος απολαυστικό. Φαίνεται λοιπόν, πως κι αυτό ακόμη μπορεί να συμβεί όταν το πένθος μετατρέπεται σε μια λυτρωτική λογοτεχνία, όχι μέσα από ένα μοιρολόι που αποβλέπει στη λύτρωση δια της εξαντλήσεως του σώματος, αλλά μέσα από την ανάσταση των στιγμών, των εικόνων, των λόγων του θανόντος ή των πεθαμένων ασήμαντων καταστάσεων και εμπειριών του παρελθόντος. Διαβάζοντας την «αλεπού της σκάλας» (εκδ. Κίχλη) του Παπαμόσχου δεν καταπλακώνεσαι, αλλά καλμάρεις και απελευθερώνεσαι από μια ποίηση που ανασκευάζει τα λάθη του θεού ή της φύσης και μετατρέπει τον πόνο της απώλειας σε γλύκα πηχτή, σχεδόν λιγωτική.
Το βιβλίο με τα νέα διηγήματα του Παπαμόσχου δεν είναι συνεπώς μακάβριο, αλλά μια βαθιά μελέτη της ύλης, έμβιας ή αδρανούς. Παρατηρητής του εφήμερου και του τίποτα, ο ποιητής της δίνει με τις λέξεις του χρονική έκταση και υπόσταση που η δημιουργία τσιγκουνεύτηκε. Οι περιγραφές του μετατρέπουν το γκρίζο φόντο της καθημερινής ζωής σε σκηνικό και προσδίδει στα πρόσωπα, τα ζώα και τα πράγματα προστιθέμενη αξία.
Ο Καστοριανός συγγραφέας διηγημάτων Ηλίας Παπαμόσχος είναι ένας σοβαρός και στιβαρός άντρας, σαν κι αυτούς που έχουν περάσει τα τεστ σωματικής κόπωσης και ψυχικής αντοχής των ειδικών δυνάμεων. Αν τον δεις (τον συνάντησα τις προάλλες στον Ιανό στην παρουσίαση) καταλαβαίνεις ότι αυτός ο άντρας μπορεί να είναι πολύ σκληρός. Μπορεί με μιάμιση αράδα να σου ανεβάσει ένα καρύδι στο λαιμό και να σε κάνει να ξεσπάσεις σε σιωπηρούς λυγμούς από τρυφερότητα. Εξοικειωμένος με τους καρκίνους των δικών του και τον δικό του, ο Ηλίας Παπαμόσχος δεν μασάει μεταφυσική. Ξέρει ότι το τέλος είναι ολοκληρωτικό και τελεσίδικο και του επιτίθεται με ζωή. Γράφει και κάθε λέξη του, κάθε φράση του είναι μια ανάσταση.
Διαβάζω σποραδικά λογοτεχνία και δεν κατέχω τα φιλολογικά. Το προηγούμενο που διάβασα, για να δω την ιδιαιτερότητα της γραφής που τόνιζαν οι κριτικοί, ήταν το βραβευμένο «Πόλεμος και πόλεμος» του Ούγγρου László Krasznahorkai. Έτσι αναγκαστικά, αν είναι να συγκρίνω με κάτι την «Αλεπού» είναι με αυτό το σεβαστό έργο. Ο Ούγγρος μου πήρε (μερικές φορές) τα μυαλά, ο Ηλίας (ο ενικός έχει να κάνει ότι είμαστε εδώ και καιρό φεϊσμπουκικοί φίλοι) μου πήρε και την ψυχή.
Δεν γνωρίζω τα προηγούμενα τέσσερα βιβλία του, και πριν διαβάσω την «Αλεπού» άκουσα τις αποκαλυπτικές προσεγγίσεις της Ελισάβετ Κοτζιά και του Σπύρου Γιανναρά που μας διαβεβαίωσαν ότι είναι το ωριμότερο έργο του. Δεν ξέρω αν θα γράψει κάτι καλύτερο, δεν έχει σημασία. Εκείνο που ξέρω είναι ότι ο Παπαμόσχος δεν έγραψε ένα ακόμη βιβλίο διηγημάτων, αλλά έκανε τέχνη, την οποία εγώ είχα τη χαρά χτες τη νύχτα μεταξύ δύο και τέσσερις να την απολαύσω.

Φωτογραφία (Στέφανος Παπαδημητρίου): Στιγμιότυπο από την παρουσίαση του βιβλίου του Ηλία Παπαμόσχου «Η αλεπού  της σκάλας και άλλες ιστορίες» στο βιβλιοπωλείο Ιανός, την περασμένη Πέμπτη (10.12.2015) στην Αθήνα. Στην λίστα με τα 10 καλύτερα βιβλία του 2015 (εδώ) που επέλεξαν οι συντάκτες του ενθέτου «Βιβλία» της εφημερίδας «Το Βήμα» και τα οποία έχουν παρουσιαστεί στη διάρκεια της χρονιάς, συγκαταλέγεται και το βιβλίο «Η αλεπού  της σκάλας και άλλες ιστορίες» του Ηλία Παπαμόσχου. Για την επιλογή χρησιμοποιήθηκαν και κριτήρια δημοφιλίας και διάδοσης των κειμένων του «Βήματος» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και γενικότερα στα νέα μέσα. Το κείμενο του κ. Μ. Ανδρανόπουλο πρωτοδημοσιεύθηκε στο προσωπικό του blog (εδώ) και στην συνέχεια αναδημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ.

Nouvelles fraîches

Κυκλοφόρησε ο εναρκτήριος τόμος της ανθολογίας νέων ελλήνων διηγηματογράφων, με τίτλο «Νέα Διηγήματα» (Nouvelles fraîches) από τις γαλλικές εκδόσεις “Το Μέλι των Αγγέλων” (Le miel des anges), σε μετάφραση Μυρτούς Γόντικα και Μισέλ Βόλκοβιτς. Το εγχείρημα περιποιεί ιδιαίτερη τιμή στον συγγραφέα Ηλία Παπαμόσχο, αφού στο εν λόγω τόμο, περιλαμβάνονται διηγήματά του, στην γαλλική, από το μέχρι τώρα εκδοθέν έργο του. Στον τόμο, μαζί με τον Ηλία Παπαμόσχο, συστεγάζονται οι Κάλλια Παπαδάκη, Πάνος Τσίρος και Γιάννη Παλαβός.

Δημοσιεύθηκαν στην ΟΔΟ στις 17 Δεκεμβρίου 2015, αρ. φύλλου 816.