Λόγος & Αντίλογος

Καρναβάλια καί ὄχι Ραγκουτσάρια

Κύριε Διευθυντά,

Εἴθισται τήν περίοδο αὐτή νά ἀρθρογραφούν στίς ἐφημερίδες τῆς Καστοριᾶς πολλοί καί διάφοροι, ἀναφερόμενοι στά Καστοριανά Καρναβάλια καί νά ἐκφράζουν γνῶμες, κρίσεις καί ἐπικρίσεις, οἱ περισσότεροι ἐμφορούμενοι καλούς σκοπούς γιά τήν βελτίωση καί τήν καλύτερη διεξαγωγή τους. Θά μοῦ ἐπιτρέψετε νά ἐκφράσω καί ἐγώ τήν ἄποψή μου ἀναφέροντας τό πώς διεξάγονταν τά Καρναβάλια προπολεμικά καί πώς τά ἔζησα στά νεανικά μου χρόνια στήν Καστοριά. Ἔφυγα ἀπό τήν Καστοριά τό 1943, βιαίως, σέ ἠλικία 13 ἐτῶν.

Ἀφορμή νά γράψω τήν ἐπιστολή αὐτή μοῦ δόθηκε ὅταν διάβασα τήν ἐπιφυλλίδα τοῦ κ. Χρήστου Γιανναρά στήν χριστουγεννιάτικη ¨Καθημερινή¨, ὄπου κάνει διάκριση μεταξύ γιορτῆς καί διασκεδάσεως. Αμέσως ἀντελήφθηκα καί διεπίστωσα ὅτι τά Καστοριανά Καρναβάλια, ὄπως τά γιορτάζαμε στά παιδικά μου χρόνια καί ὅπως τά θυμᾶμαι, δέν ἤταν μιά ἁπλή διασκέδαση ἀλλά ἤταν μιά γιορτή, ἕνα πανηγύρι τῆς πόλεως.

Μιά γιορτή πάνδημη, πηγαία, τήν ὁποία περίμενε ὅλη ἡ κοινωνία τῆς Καστοριᾶς νά τήν γιορτάσει τό τριήμερο 6 μέ 8 Ἰανουαρίου. Οἱ προετοιμασίες ξεκινούσαν ἀπό πολύ πιό μπροστά. Προετοιμάζονταν οἱ διάφορες ὁμάδες, οἱ ὁποῖες ἀποτελοῦνταν κυρίως κατά γειτονιά ἤ ἐργαστήρια γουναρικῆς ἀπό τούς ἐργαζόμενους ἐκεί, κλείνονταν ἀπό νωρίς οἱ μουσικοί, τά ὄργανα τῶν ὁποίων ἤταν κυρίως ἡ πίπιζα ἤ τό κλαρίνο, ἡ γκάϊντα καί τό νταούλη, ἀπεφασίζονταν σέ τί θά μασκαρευθούν καί ὅλα τά ἄλλα συναφῆ.

Ὅλοι περίμεναν τίς ἡμέρες αὐτές τοῦ καρναβαλιοῦ νά γιορτάσουν, γιατί ἤταν ἡ μοναδική εὐκαιρία νά ξεδώσουν, νά ἀφήσουν πίσω τους τίς ἔγνοιες τῆς ζωῆς, νά προσβλέψουν σέ εὐκαιρίες γιά μιά καλύτερη ζωή, νά ἀπαλλαγούν ἀπό τίς δεσμευτικές συμβατότητες τῆς κοινωνίας, νά ἀφήσουν, ἔστω καί γιά δυό-τρεῖς ἡμέρες τόν ἑαυτό τους νά ἐκφρασθεῖ ἐλεύθερα, νά κριτικάρει μέ σκωπτικό τρόπο τίς κοινωνικές σκοπιμότητες, καί νά προβάλουν τόν πραγματικό ἑαυτό τους, χωρίς ὅμως νά τούς κρίνει ἤ νά τούς κατακρίνει ἡ κοινωνία γιατί ἔτσι ἀπαιτοῦσε τό ἔθιμο. Οἱ διάφορες παρέες τῶν μασκαράδων περιδιάβαιναν τούς δρόμους τραγουδῶντας καί χορεύοντας καί ἐπισκέπτονταν διάφορα σπίτια καί εὔχονταν καλή χρονιά καί προκοπή στήν δουλειά τους τούς νοικοκυραίους. Ἤταν πράγματι μιά πάνδημη γιορτή στήν ὁποία συμμετεῖχε ὅλος ὁ λαός.

Τήν τρίτη ἡμέρα, τήν πατερίτσα, μαζεύονταν, ἀπό νωρίς τό ἀπόγευμα, ὅλες οἱ ὁμᾶδες, μέ τά ὅργανά τους, στήν πλατεῖα τῶν Ἀφῶν Ἑμμανουήλ στό Ντολτσό, καθῶς καί ὅλη ἡ κοινωνία τῆς Καστοριᾶς καί γλεντοῦσαν ὅλοι μαζί μέχρι νά πέσει γιά τά καλά ἡ νύχτα. Ἔρχονταν νά παρακολουθήσουν τήν γιορτή καί τούς χορούς ὅλοι οἱ Καστοριανοί ἀπό ὅλες τίς συνοικίες καί τίς πλέον ἀπομακρυσμένες, καί ἐκτός ἀπό τούς μασκαρεμένους καί τίς ὁμᾶδες τους χόρευαν ὅλοι μαζί τήν τσιγκιρλάγκα. Θυμάμαι ὅτι ἐπί δύο ἡμέρες βούιζαν τά ἀφτιά μου ἀπό τόν ἧχο τῶν νταουλιῶν.

Τά Καστοριανά Καρναβάλια (τονίζω τό Καστοριανά Καρναβάλια, ὁ νοῶν νοεῖτω ) ἤταν πράγματι μιά πάνδημη, πηγαία γιορτή, ἕνα πανηγύρι μέ καθολική συμμετοχή ὅλου τοῦ χριστιανικοῦ πληθυσμοῦ στά χρόνια τῆς τουρκοκρατίας, ἡ ὁποία συνεχίστηκε μέχρι τά χρόνια, πού θυμάμαι, ἀμιγῶς Καστοριανή μέ τήν καθολική συμμετοχή ὅλης τῆς κοινωνίας.

Τό ὅτι τά καρναβάλια ἤταν άμιγῶς καστοριανή γιορτή καί ἔθιμο τό ἀναφέρει καί ὁ ἀείμνηστος Παντελής Τσαμίσης στό βιβλίο του ¨Ἡ Καστοριά καί τά μνημεῖα της¨ ὅπου ἀναγράφει καί πώς διεξήγονταν (τό ἴδιο ὅπως μέχρι τά χρόνια μου) καί μάλιστα ὅταν σέ μιά περίοδο θέλησε ἡ τουρκική κυβέρνηση νά ἐκποιήσει τήν πλατεία καί νά πουλήσει τό οίκόπεδο ἡ κοινωνία τῆς Καστοριᾶς ἔστειλε στή Πύλη σχετικό τηλεγράφημα ζητοῦσα τήν ματαίωση τῆς πωλήσεως μέ τό ἐπιχείρημα ὅτι εἶναι ὁ μόνος χῶρος πού οἱ χριστιανοί διασκεδάζουν ὁμαδικά.

Αὐτά ὡς συμβολή μου στίς διάφορες συζητήσεις γιά τά Καστοριανά Καρναβάλια. Τό πῶς μεταλλάχθηκαν ἀπό πάνδημη γιορτή σέ διασκέδαση καί μάλιστα ὄχι καί καλοῦ γούστου εἶναι θέμα πού πρέπει νά μελετήσουν οἱ ἰθύνοντες.

Εὐτυχές τό Νέο Ἕτος, καλύτερο γιά τήν ἰδιαιτέρα μας πατρίδα.

Μέ ἐκτίμηση

Ἀναστάσης Κων. Πηχιών

apichion@yahoo.com

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 7 Ιανουαρίου 2015, αρ. φύλλου 818

Σχετικά:

• Λόγος & Αντίλογος "Καστοριανό καρναβάλι" (Μενέλαος Μπατρίνος)
• Λόγος & Αντίλογος "Περί καρναβαλιού" (Ιωάννης Σκόρδας).