ΙΩΑΝΝΑΣ ΜΑΝΕΤΑ: Τα όρια μιας πόλης είναι το εύρος των πεποιθήσεων των κατοίκων της

Κριτική της εικαστικής έκθεσης του Μάρκου Ντέμκα

Ως γνωστόν, το ξύλο μονώνει. Εμποδίζει την διάδοση της θερμότητας και την εισβολή του χρόνου. Από ξύλο είναι και εν μέρει φταγμένος ο πρωταγωνιστής της πρώτης ατομικής εικαστικής έκθεσης του Μάρκου Ντέμκα στην Καστοριά που ολοκληρώθηκε έπειτα από παράταση την Τρίτη 9 Ιουνίου 2015 στο Αρχοντικό Βέργου. Μέσα από τα έργα του που συνδυάζουν τη ζωγραφική, το κολλάζ και την εγκατάσταση (installation), ο καλλιτέχνης αφηγείται τον εγκλωβισμό ενός ενήλικου άντρα που προκαλείται συχνά όταν μένουν οι παιδικές και νεανικές βεβαιότητές του ακλόνητες.

Η νερουλή φόρμα που χρησιμοποιεί κατ’εξακολούθηση ο Ντέμκας στους πίνακες του, σήμα κατατεθέν των παιδικών του χρόνων και πηγή των ενήλικών του πεποιθήσεων, κάνει τον ήρωα του να αγωνιά.

Θέλει να βάλει την πόλη σε μία γυάλα και να τη βουλώσει με το ξύλινό του σώμα, να τη βάλει σε μία βαλίτσα ή να την πιει. Γιατί η λίμνη της ξεχειλίζει τόσο που φτάνει μέχρι αυτόν, διαπερνώντας την ταυτότητα και τον αντρισμό του.

Γιατί σε αυτήν την πόλη είχε ακούσει μικρός ότι οι άντρες και οι γυναίκες είναι δύο διαφορετικά είδη. Ότι το βαρόμετρο του αντρισμού του είναι ένα και μοναδικό και βρίσκεται κάπου χαμηλά στο σώμα του.

Τι συναισθηματισμοί και βλακείες, το μελίσσι να είναι γεμάτο κι αυτός ξύλινος. Ο αντρισμός έπρεπε να είναι η σημαία και το όπλο του, του τόνιζαν, που όταν εκπυρσοκροτούσε θα έπαυε να γεύεται ψαρικά, σπανακόπιτα ή ό,τι άλλο είχε για βραδινό – του είπαν ότι θα γευόταν μόνο αστερόσκονη. Ο άντρας δεν πρέπει να είναι αντικείμενο κατάκτησης, έλεγαν, αλλά αναρρίχησης.

Από το αντίθετο φύλο βέβαια, τη γυναίκα, που όταν μιλούσαν γι’αυτήν, η αναφορά στον ρόλο της στην αρχαία Ελλάδα ήταν τακτική. Κάποια από τα σοφίσματα τους ήταν ότι ‘η γυναίκα δε θέλει να της δίνεις και πολύ θάρρος’, ‘οι γυναίκες κατά βάθος θέλουν κάποιον να τους σώσει’, και ακόμη ‘ο ρόλος της γυναίκας είναι να είναι καλή νοικοκυρά αλλά και καλή στο κρεβάτι’. Αυτό κυκλοφορούσε και σε μορφή παροιμίας, τόσο ριζωμένο είναι μέσα του.

Ο ήρωας του Ντέμκα όμως εγκλωβίστηκε σαν τον μελισσοκόμο που πιάνεται ο ίδιος στην απόχη του. Οι μέλισσες δεν ήρθαν ποτέ και ό,τι ξύλινο είχε στο σώμα του στο όνομα της αρρενωπότητας έγινε γουδί και διέλυσε κάθε προοπτική αληθινής επαφής. Για την εκπυρσοκρότηση, την εκτόνωση του αντρισμού του, φόρεσε τη μάσκα του λαγού αλλά το μόνο που γεύτηκε ήταν η αποξένωση που φέρνει συνήθως η ξύλινη επανάληψη της σεξουαλικής επαφής.

Έτοιμος να χρησιμοποιήσει το όπλο του, άπλωσε παντού τα κλαδιά του έτοιμος να εισχωρήσει σε όλους αυτούς τους πιθανούς προορισμούς. Έπιασε μεγάλη ζέστη και ξηρασία όταν η ζωή του αντί να φλογιστεί ξεκίνησε να αποτεφρώνεται, και κατάλαβε ότι το ψέμα ήταν τόσο μεγάλο που κρατούσε ακόμη και τα ηνία των ονείρων του. Είχε όμως ήδη πλαστικοποιήσει τις γυναίκες, τις είχε μουμιοποιήσει στη θύμηση του ανέκφραστες και ασφυκτικές. Κατά την αναρρίχηση, του άφησαν μόνο σημάδια και ποτέ κανένας δεν έμαθε τι βρίσκεται στην κορυφή του – ούτε καν ο ίδιος.

Ο Μάρκος Ντέμκας διαισθάνεται ότι αυτός ο εξωτερικός διαχωρισμός μεταξύ της γυναικείας και της αντρικής φύσης δημιούργησαν στον ήρωα του έναν εσωτερικό διχασμό που δεν του επιτρέπει να ακμάσει. Ο καλλιτέχνης δείχνει ότι το κλειδί του απομονωτηρίου του ήρωα του, το σωσίβιο του, βρίσκεται στην ανάδευση αυτών των στοιχείων μέσα του, του αρσενικού και του θηλυκού, καθώς και στο θάρρος της αποδοχής όλων αυτών των χαρακτηριστικών και πεποιθήσεων που δεν συμπεριλαμβάνονται στη στερεοτυπική περιγραφή των φύλων.

Τέλος, μας θυμίζει ότι η χρήση αυτού του σωσιβίου δεν είναι μόνο ο απεγκλωβισμός και η διάσωση, αλλά κυρίως η εκμάθηση κολύμβησης στην απέραντη θάλασσα, στο χάος – ή, στην περίπτωση του ήρωα του Ντέμκα, στη λίμνη κοντά στο πατρικό του σπίτι.

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 25 Ιουνίου 2015, αρ. φύλλου 794