ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ-ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Γιορτή Μάνας

Το κείμενο που ακολουθεί είναι η ομιλία της κ. Σ.Ευθυμιάδου Παπασταύρου στην εκδήλωση για την Ημέρα της Μητέρας, που πραγματοποιήθηκε στο 1ο δημοτικό σχολείο Άργους Ορεστικού την  Κυριακή 10 Μαΐου 2015.


Αγαπητοί μας καλεσμένοι,

Αρχικά νιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω το Προεδρείο του Συλλόγου Γονέων και, μέσω του Δ/ντή, κ. Α. Ξανθόπουλου, το διδ/κό προσωπικό του δραστήριου Σχολείου σας για την τιμή να με καλέσετε να συμμετάσχω κι εγώ στη σημερινή εκδήλωση. Και μπαίνω αμέσως στο θέμα μας.
Στα τέλη του 19ου αιώνα μια ευγνώμων κόρη στις ΗΠΑ έγινε η αιτία να καθιερωθεί η γιορτή της μάνας∙ η κόρη της Αν-Μαρί Ρίιβς Τζάρβις, μιας μάνας που γέννησε 11 παιδιά, από τα οποία μόνο τα 4 κατάφεραν να επιβιώσουν. Η προσωπική της τραγωδία, που έγινε η αιτία να αγωνιστεί η Αν-Μαρί Τζάρβις επί πολλά χρόνια για θέματα υγείας μητέρων και παιδιών, προκειμένου να μη χάσει άλλο παιδί τη μάνα του ή άλλη μάνα το παιδί της έκαναν την κόρη της Άννα Τζάρβις να αγωνιστεί μετά τον θάνατο της μάνας της για την καθιέρωση της Ημέρας για τη Μητέρα.
Αυτήν την ιστορία την ξέρουμε όλοι μας λίγο ή πολύ. Αυτό που δεν ξέρουμε οι περισσότεροι είναι πως μετά που η Άννα Τζάρβις πέτυχε αυτό που τόσο πολύ ήθελε, άρχισε έναν αντίστροφο αγώνα, για τον οποίο ξόδεψε όλη της την περιουσία: αγωνίστηκε σκληρά για να σταματήσει την εμπορευματοποίηση της γιορτής που έβλεπε πως είχε τελείως ξεφύγει από αυτό που η ίδια ονειρευόταν πριν. Λίγο πριν από τον θάνατό της (που τη βρήκε πάμφτωχη) μάλιστα η Άννα Τζάρβις ευχήθηκε να μην είχε ποτέ αγωνιστεί για την καθιέρωση της Ημέρας της Μητέρας! (Κ. Μαθιουδάκη, εφ. Τύπος της Κυριακής, 8/5/2005)

Από την εποχή εκείνη ως σήμερα έχουν περάσει πάνω από 100 χρόνια. Σχετικά με το τι ισχύει και τι κυριαρχεί σήμερα ως προς τον εορτασμό της Ημέρας, θα επικαλεστώ, εκτός από τα δικά μας βιώματα και τις προσωπικές μας εμπειρίες, μία διεθνή έρευνα που έγινε ακριβώς 10 χρόνια πριν και λέει πως τα δώρα που συνήθως δέχονται οι μαμάδες κάθε χρόνο τέτοια μέρα είναι λουλούδια και κάρτες. Ακολουθεί το δείπνο σε εστιατόριο (22% των δώρων διεθνώς), τα κοσμήματα (19% των δώρων διεθνώς) και τα ρούχα (19% των δώρων διεθνώς). Και αξίζει ακόμη να πούμε πως στην ίδια διεθνή έρευνα και στην ερώτηση «Ποια είναι η καλύτερη μητέρα του κόσμου;» οι περισσότεροι απάντησαν «Η δική μου»! Κι ακόμη στο ερώτημα «Ποια είναι η πιο συνηθισμένη συμβουλή της μητέρας σου;» οι μισοί απάντησαν το υπέροχο: «Μπορείς να γίνεις αυτό που θέλεις, αρκεί να το βάλεις καλά στο μυαλό σου», το 37% απάντησε: «Αν δεν έχεις να πεις κάτι καλό, τότε μην πεις τίποτε»-πολύ σημαντικό και αυτό και τρίτη απάντηση ήταν το… «Ρίξε κάτι απάνω σου γιατί κάνει κρύο», που μπορεί αρχικά να φαίνεται αστείο, αλλά κρύβει μια μεγάλη αλήθεια: έρευνες κατέδειξαν πως, αν δεν υπήρχαν οι μητέρες, περίπου το 92% των παιδιών θα πέθαινε από το κρύο, κυκλοφορώντας χωρίς πανωφόρι προτού προλάβει να συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του!

Αλλ’ επανερχόμαστε στη σημερινή Ημέρα: Κι αν είναι αλήθεια πως και οι μαμάδες μαντεύουν σωστά τα δώρα που δέχονται από τα παιδιά τους και αν είναι επίσης αλήθεια πως η οικονομική κρίση στην πατρίδα μας έχει περιορίσει τις δυνατότητες των παιδιών να αγοράσουν τα δώρα που θα ήθελαν να προσφέρουν στις μάνες τους που γιορτάζουν σήμερα, πρέπει να προσέξουμε ιδιαιτέρως τι απαντούν οι μανάδες στο καίριο ερώτημα τι δώρο θα ήθελαν οι ίδιες από τα παιδιά τους η απάντηση είναι πολύ απλή και διόλου απαιτητική σε χρήμα: η συντριπτική τους πλειονότητα απαντάει «χρόνο». Ακολουθεί το αίτημά τους για «ευγένεια στα λόγια και στις πράξεις από τα παιδιά προς εκείνες» και, τρίτον, «οι ευχάριστες αναμνήσεις».
Και συνέβη φέτος, αγαπητοί μου, σε αντίστοιχη «έρευνα» που κάναμε την π. Παρασκευή, όπου οι μαθητές του Σχολείου μας κλήθηκαν να μας πουν ποιες είναι οι πιο υπέροχες στιγμές που μοιράζονται με τη μαμά τους, οι πιο δημοφιλείς απαντήσεις ήταν «οι βόλτες μαζί της», «οι αγκαλιές της», «τα κοινά παιχνίδια» και «οι συζητήσεις μαζί της», πράγματα απλά που δεν κοστίζουν σε χρήμα, αλλά μονάχα σε χρόνο, ενώ μόνο δύο από τα 100 παιδιά αναφέρθηκαν σε πράγματα υλικά! Πολύ σοφά, λοιπόν, τα παιδιά δείχνουν τον δρόμο σε μας τους μεγάλους που αποπροσανατολιζόμαστε πανεύκολα από «άρθρα» σαν αυτό τοπικού μπλογκ που, στην προσπάθειά του να δώσει ιδέες για δώρα στις μητέρες, άρχιζε έτσι: «Τίποτε δεν μπορεί να μας κάνει πιο χαρούμενους απ’ ό,τι ένα καινούριο ρούχο»(!!!)

Ο χρόνος, λοιπόν, το σημαντικότερο δώρο του παιδιού προς τη μάνα του κι εσείς οι μανούλες που είστε σήμερα εδώ δεν πρέπει να έχετε παράπονο: τα αγαπημένα σας παιδιά, τα πολυτιμότατα βλαστάρια σας, αφιέρωσαν και χρόνο και πολλή αγάπη για να σας ετοιμάσουν αυτήν την όμορφη γιορτή του Σχολείου. Όλοι μαζί, λοιπόν, δάσκαλοι και μαθητές την ετοίμασαν και προσκλήθηκα κι εγώ, μια μεγαλύτερη σε ηλικία μάνα τριών παιδιών και δύο φορές μάνα ή «καλομάνα» στα ποντιακά, καθώς έχω την ευλογία να έχω και δύο μικρά εγγόνια. Και σας εξομολογούμαι πως, ενώ όταν άκουσα την τιμητική πρόταση του Συλλόγου Γονέων, αρχικά προβληματίστηκα σχετικά με το τι θα μπορούσα να προσθέσω σε όσα έχω ήδη πει για την ιερή μορφή της μάνας, στη συνέχεια όμως δέχτηκα γιατί, ναι, πιστεύω πως είναι πολλά και τα όσα δεν έχουν ειπωθεί ακόμη και αφορούν το πώς θα γίνουμε καλύτερες μάνες όλες μας.
Γιατί, όπως έχουμε καταλάβει όλες, μπορεί ο χρόνος να μην κοστίζει σε χρήμα, αλλά είναι τόσο δύσκολο αυτό που θέλουν από μας οι μάνες μας! Κι είναι δύσκολο όχι μόνο για τους ανθρώπους καριέρας, αλλά μιλώ και για μας τους απλούς, καθημερινούς ανθρώπους που παλεύουμε, σκληρά κάποιες φορές, για να ανταποκριθούμε στις βιοτικές μας ανάγκες, που κάποτε είναι πραγματικά πολλές. Γιατί συμβαίνει, όταν οι μάνες μας μεγαλώνουν και μας χρειάζονται περισσότερο, εμείς να έχουμε και τη φροντίδα των παιδιών μας, των εγγονιών μας και να προσπαθούμε να είμαστε συνεπείς σε όλα μας τα καθήκοντα και στους πολλούς μας ρόλους κι είναι τότε που δυσκολευόμαστε να είμαστε συνεπείς απέναντι στους γονείς μας που μεγαλώνουν ολοένα και περισσότερο.

Καιρός, όμως, να ξαναγυρίσουμε στα δικά σας. Στην περίοδο που έχετε τα παιδιά μικρά κοντά σας και παλεύετε να τ’ αναστήσετε με όλα τα εφόδια που κρίνετε απαραίτητα. Τώρα είναι που ένας άγγελος κάθεται συνεχώς πάνω στη στέγη του σπιτιού σας και δε φεύγει λεπτό, ένας άγγελος που κάθεται πάνω στη στέγη κάθε σπιτιού που μέσα του μια μανούλα παλεύει με τις ατέλειωτες φροντίδες των παιδιών της και τη δυναμώνει. Μα η μανούλα δεν τον βλέπει και ίσως κάποιες φορές, αρκετά συχνά τα τελευταία χρόνια της ψεύτικης ευμάρειας και της βαθιάς κρίσης, παρασυρμένη από το σάπιο πνεύμα της εποχής, ξεχνούσε πως πάνω απ’ όλα όσα είχε να φροντίσει για τα παιδιά της, πάνω από τα επώνυμα ρούχα και παπούτσια που ήθελε αυτά να φοράνε, πάνω κι από τις πολύτιμες γνώσεις και τις ξένες γλώσσες και τα μπαλέτα και τον αθλητισμό, έστεκε κάτι άλλο, που δε μας απασχολούσε και πολύ: πάνω απ’ όλα αυτά στέκουν και θα στέκουν πάντα οι αιώνιες και διαχρονικές και πολυτιμότερες όλων αξίες της ζωής. Που εμείς επιμέναμε να ξεχνάμε. Ή να υποτιμούμε. Κι ήρθε το αποκορύφωμα της κρίσης και ξαφνικά βρέθηκαν μπρος στα μάτια μας και μακάρι να τις επαναφέρουμε στη ζωή μας για να την κάνουν αληθινή και σπουδαία! Το φταίξιμο είναι και δικό μας, όλων μας, ας μην κρυβόμαστε πια. Γιατί εμείς κάναμε θεές τις βασίλισσες των πρωινάδικων που, εκτός από τα τελείως αναίτια «ουάου» και τα ατέλειωτα χάχανα χωρίς πραγματικό λόγο, έκλειναν πάντα με την «ευχή» «να περνάτε καλά»! Κι οι Ελληνίδες παρασύρθηκαν και νόμισαν πως αυτός είναι κι ο σκοπός της ζωής, το να περνάμε καλά. Και δεν το κατάλαβαν πως η αγάπη δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά χρέος κι η οικογένεια είναι θυσία κι η ζωή ατέλειωτος αγώνας. Θυμάμαι τον καλό σας ιερέα, τον π. Λεωνίδα, που άκουσε λίγα χρόνια πριν τέτοια μέρα εδώ στο Άργος το Ορεστικό, το κεντρικό μήνυμα μιας ομιλίας προς τις μάνες, που ήταν: «Να είσαι ο εαυτός σου!» κι απόρησε πώς είναι δυνατόν να λέγεται κάτι τέτοιο σε μάνες της εποχής μάλιστα του «να περνάτε καλά». Είχε πολύ δίκιο! Γιατί παντού και πάντα πρέπει να υπενθυμίζουμε πως το να γίνεις μάνα είναι η μεγαλύτερη ευθύνη και πως οφείλεις ν’ ανταποκριθείς όσο γίνεται καλύτερα σε αυτό το τεράστιο χρέος σου προς το παιδί σου και προς την ανθρωπότητα. Το δεύτερο είναι άμεση συνέχεια του πρώτου, καθώς «το χέρι που κινεί το λίκνο είναι το χέρι που κυβερνάει τον κόσμο», τόσο απλά! Και για να το χωνέψουμε αυτό μια για πάντα, ακούστε τι λέει ο μεγάλος παιδαγωγός Ιωάννης Ξηροτύρης (1900-2004):
«Η μάννα είναι το κέντρο της οικογενειακής εστίας. Είναι βαθύτερα απ’ όλους ριζωμένη σ’ αυτή. Η ματιά κι ο νους του Πατέρα είναι όλο προς τα έξω, ενώ της μάννας προς τα έσω. Αυτή καταθέτει όλη τη δύναμή της στην υπηρεσία της οικογένειας, είναι η καρδιά της. Η έκφραση δεν είναι συναισθηματική ονειροπόληση ούτε ποιητική εικόνα, παρά παραστατική δήλωση της οργανικής θέσης της μάννας μέσα στον κύκλο της οικογένειας. Η αγάπη της κρατά τη συνοχή της οικογένειας, έχει έντονη τη δύναμη της υποβολής, της επιβολής κι ακόμη της απαρατήρητης πίεσης. Όπου όμως λείπει η αγάπη της, εκεί αισθάνονται μέσα στην οικογένεια μικροί και μεγάλοι τη ζωή τους σαν πορεία σε δρόμο μέσα στα ξένα χωρίς τελειωμό, ζουν στην ορφάνια.

Η πραγματική μάννα είναι για την οικογένεια πηγή χαράς και ευτυχίας, τόπος ασφάλειας και ηρεμίας. Καταφυγή των πονεμένων και των πλανεμένων. Η αφοσίωσή της της δίνει μια ιδιαίτερη θέση μέσα στην οικογένεια, στην οικογενειακή κοινότητα. Όποιος αφοσιώνεται στους ανθρώπους δένεται μ’ αυτούς, τους παραστέκεται στις ανάγκες τους και στις λύπες τους. Η μάννα με το δόσιμό της και με τη σιγουράδα του ενστίκτου της βρίσκει τον σωστό δρόμο προς την παρηγοριά και την καλοσύνη. Η οικογένεια καθημερινώς απολαμβάνει την ευλογία της μητρικής στοργής και ζει από τη δύναμη της θυσίας της. Στην πάντα πρόθυμη για όλους προσφορά της μάννας βρίσκεται ίσως η μεγαλύτερη ψυχική ενέργειά της. Χωρίς τη φροντίδα και την περιποίηση από τα ευλογημένα της χέρια, θα αφανίζονταν όλα τα όμορφα και τα ωραία που έχει η οικογενειακή ζωή.
Και μια αμόρφωτη ακόμη μάννα, με καλόκαρδη όμως κατανόηση, με γερό ένστικτο, μ’ απλή καρδιά, με νου, μπορεί να είναι μια από τους πιο καλούς παιδαγωγούς σε ζητήματα κοινωνικής αγωγής και ηθικής τάξης. Κι ευτυχώς μέσα στον λαό μας υπάρχουν ακόμα τέτοιες μητέρες. Είναι προικισμένες με την έκτη αίσθηση, τη διαίσθηση, το ανεκτίμητο δώρο της γυναικείας καρδιάς, που τις βοηθεί πολύ στην αγωγή του παιδιού. Αυτή η ορμή της καρδιάς τους τις κάνει να παραστέκουν, να παρηγορούν και πάντα να απλώνουν το χέρι της καλοσύνης. Η μάννα με την αγάπη της, την αφοσίωση, την απάρνηση και τη θυσία της ανασταίνει στην αγκαλιά της τη νέα γενεά. Μέσα στον κόρφο της κι επάνω στα χέρια της παίρνει ο άνθρωπος για πρώτη φορά είδηση της αξίας της ζωής. Ο ήλιος, λέγει ένας ποιητής, ανατέλλει για τον άνθρωπο μόνο μία φορά στη ζωή του, στα παιδικά χρόνια του, τον ζεσταίνει τότε κι ύστερα αντλεί απ’ αυτή την πρώτη ζεστασιά που ποτέ δε σβήνει, όλη τη ζωή του.
Αν δεν ήταν η μάννα, θάλειπε από τον κόσμο η μεγάλη συμπόνια, η βαθιά καλοσύνη, η εσώκαρδη ευσπλαχνία, η αυταπάρνητη αγάπη∙ αυτή που εξακολουθεί να υφίσταται κι εκεί που δε βρίσκει ανταπόκριση.
Να είσαι μάννα σημαίνει την πιο μεγάλη χαρά της ζωής, αλλά και την πιο μεγάλη ευθύνη απέναντι στη ζωή. Να είσαι μάννα θα πει να ξέρεις καλά πως η χαρά και ο πόνος έχουν την ίδια ρίζα. Κι ακόμα να είσαι μάννα σημαίνει να αισθάνεσαι τον εαυτό σου καλεσμένο από κάθε χαρά κι από κάθε πόνο είτε εκφράζονται αυτά με τα λόγια είτε κρύβονται στην καρδιά. Να αισθάνεσαι τον εαυτό σου έτοιμο για βοήθεια, για υποστήριξη, για θυσία και αφοσίωση. Να γίνεις οδηγός, με συνειδητή ευθύνη του παιδιού σου».

Αγαπητές μανούλες,

Αυτή η τελευταία φράση του Ι. Ξηροτύρη, «να γίνεις οδηγός του παιδιού σου», είναι κεφαλαιώδους σημασίας για όλους μας, ειδικά στην εποχή μας που χαρακτηρίζεται από παντελή έλλειψη υγιούς παραδείγματος. Παντού, σ’ ολόκληρη την κοινωνία, ακόμη και στην οικογένεια.
Και κλείνουμε με τα παρακάτω υπέροχα λόγια του λογοτέχνη Αργύρη Εφταλιώτη (1849-1923), που επιβεβαιώνουν περίτρανα τα όσα τονίσαμε παραπάνω:
«Όσες μανάδες μπορούνε να φανταστούν τι σημάδια μας αφήνουν τα λόγια και τα καμώματά τους, τι φυλαχτήρια καταθέτουνε στην καρδιά μας, έπρεπε κι από βασίλισσες να γίνουνται πιο περήφανες. Να ξέρουνε μόνο πως σαν αναπαύονται στο μνήμα, θα σπαρταράει ζωντανή μια τους πράξη, ένα τους χάδεμα στον νου του παιδιού τους, τι άλλο θέλουν! Ποιος μεγάλος του κόσμου τεχνίτης αφήνει τέτοια σημάδια αθάνατα!...».
Εσείς, λοιπόν, οι μανούλες είστε οι μεγαλύτεροι τεχνίτες του κόσμου. Να χαίρεστε τα παιδιά σας και να τα προσέχετε όσο και όπως ακριβώς τους αξίζει! Μόνον έτσι θα τα βοηθήσετε να γίνουν οι σωστοί άνθρωποι που χρειάζεται ο κόσμος για να γίνει καλύτερος!...
 Χρόνια σας πολλά και καλά!

Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 14 Μαΐου 2015, αρ. φύλλου 788

Φωτογραφία: Jules Breton (1827 – 1906), Νεαρή γυναίκα θηλάζει το παιδί της. Ιδιωτική συλλογή. Νέα Υόρκη.