2.11.14

ΝΙΚΟΥ ΤΣΕΜΑΝΗ: Κούβα [γ]


ΟΔΟΣ 17.7.2014 | 749

ταξιδιωτικές εξομολογήσεις από μακρινά ταξίδια


Ήταν η τελευταία μου μέρα στην Αβάνα. Κατέβηκα να χαιρετίσω τον Πέδρο στην τραπεζαρία, που ήταν ολόιδιος ο στρατηγός Φράνκο γκαρσόνι, πάντα καλοντυμένος, ευθυτενής και σοβαρός με σέρβιρε καφέ κάθε πρωί και είχαμε γίνει φίλοι. Την Λουίζα στην ρεσεψιόν, που την έβλεπα από τις τζαμαρίες να κατεβαίνει από το λεωφορείο και να έρχεται στη δουλειά και της έκανα συνεχώς παράπονα για το ιντερνέτ που δεν δούλευε. Το Μάρκο το θυρωρό που μου πρόσεχε το αυτοκίνητο και τον πείραζα κάθε μέρα για το ασανσέρ που συνέχιζε να είναι χαλασμένο και όλους τους άλλους που είχαν την υπομονή να ανέχονται τα ισπανικά μου.

Οι τελευταίες μου ώρες στην Αβάνα ήταν αφιερωμένες στα μουσεία. Ξεκίνησα από το μουσείο της Επανάστασης, που για συμβολικούς λόγους είχε εγκατασταθεί στο παλιό ανάκτορο - προεδρικό μέγαρο του Μπατίστα. Ένα κτήριο νεοκλασσικό του 1920 με μεγαλοπρεπείς σκάλες, ψηλά παράθυρα και τεράστιους καθρέφτες, που έδειχνε την αγωνιώδη προσπάθεια του αρχιτέκτονα να μιμηθεί τις... Βερσαλίες. Η επιλογή του κτηρίου αυτού για μουσείο της Επανάστασης είναι κατά την γνώμη μου μία αισθητική, και όχι μόνο, αποτυχία που αγγίζει τα όρια του αρχοντοχωριάτικου κιτς. Οι φωτογραφίες των πρωταγωνιστών της επανάστασης και τα ιστορικά ντοκουμέντα εκτίθενται χωρίς έμπνευση, χωρίς φαντασία, χωρίς αισθητική σε κάτι χαμηλές ξύλινες ντουλάπες με γυάλινες πόρτες που αντανακλάνε το φως. Είμαι σίγουρος ότι οι ήρωες της επανάστασης της Σιέρα Μαέστρε που καλώς ή κακώς έδωσαν την ζωή τους για κοινωνική δικαιοσύνη θα αισθάνονται σίγουρα άβολα σε αυτές της πανύψηλες αίθουσες κάτω από ανακτορικούς πολυέλαιους.

Έξω στον κήπο, συνωστίζονται, αντί για λουλούδια, στρατιωτικά οχήματα από την εισβολή στο Κόλπο των Χοίρων, ένα αμερικανικό κατασκοπευτικό αεροπλάνο που καταρρίφθηκε την εποχή εκείνη, και το πλοιάριο granma που έφερε τον Κάστρο με τους πρώτους επαναστάτες στην Κούβα εγκλωβισμένο μέσα σε ένα γυάλινο περίπτερο. Όλα τα αντικείμενα στο μουσείο αυτό είναι κατά την γνώμη μου τοποθετημένα σε λάθος χώρο με λάθος τρόπο.Έφυγα από εκεί με μία απογοήτευση, που μου χάλασε την διάθεση εκείνο το πρωί. Ευτυχώς μιά επίσκεψη στο Εθνικό Μουσείο Καλών Τεχνών στο Palacio de bellas Artes και το Centro Austurianas που φιλοξενεί από πίνακες του El Greco μέχρι έργα μοντέρνων κουβανών καλλιτεχνών, αποκατέστησε το τραυματισμένο αισθητικό μου ισοζύγιο.

Συνέχισα το πολιτιστικό πρωινό με επίσκεψη στο Palacio de los Capitanes Generales με τις συλλογές από τις αποικιοκρατικές ισπανικές δόξες, το εργοστάσιο πούρων La Corona, το μουσείο που παρασκευάζουν το διάσημο ρούμι Havana Club και άρχισα να κατεβαίνω προ την Bodeguita del Medio για κανένα ποτό όταν ξαφνικά είδα μια επιγραφή σε ένα καταπληκτικό τετραώροφο νεοκλασικό κτήριο που έγραφε “Αρχιτεκτονική Υπηρεσία Αναστήλωσης της Ιστορικής Αβάνας”. Προχώρησα διστακτικά στο εσωτερικό αίθριο. Σε μία γωνία είχε έναν πάγκο-γραφείο και μια κοπέλα επί της υποδοχής. Της είπα ότι είμαι έλληνας μηχανικός και ήθελα κάποια ενημέρωση για τα έργα αναστήλωσης. Πήρε ένα τηλέφωνο και μου έδωσε το ακουστικό να συνεννοηθώ. Μια νεανική γυναικεία φωνή μου είπε να ανέβω στον τρίτο όροφο.

Στο πλατύσκαλο με περίμενε μια νέα όμορφη γυναίκα γύρω στα είκοσι πέντε με ίσια μαλλιά που θα μπορούσε να παίζει την μεσογειακή ηρωίδα στο φιλμ του λοχαγού Κορέλι. Καθίσαμε απέναντι σε ένα σχεδιαστήριο – γραφείο και μου έφερε μερικά φυλλάδια της Havana Vieha. Το βλέμμα της ήταν ευγενικό και συνάμα σκληρό. Με κοιτούσε με αυτό το ερευνητικό καχύποπτο βλέμμα που οι πιστοί κοιτάνε τους άπιστους. Ήξερε, είμαι σίγουρος, καλά αγγλικά αλλά με άφηνε, από εθνική υπερηφάνεια, επίτηδες, να αγκομαχάω με τα γαλλο-ιταλο-ισπανικά μου. Στην άκρη του γραφείου της ήταν η εφημερίδα Granma όργανο της κεντρικής επιτροπής του κομμουνιστικού κόμματος της Κούβας. Ήταν 17 Φεβρουαρίου 2014. και η εφημερίδα είχε στο εξώφυλλο το “φάντασμα” του Φιντέλ καθισμένο σε μία πολυθρόνα να συνομιλεί αντικριστά με τον αριστερό βραζιλιάνο διανοούμενο Frei Betto. Μου ήρθε στο νου η παλιά ταινία του Ελ Σιντ. Ζήτησα από τη νέα γυναίκα, τη Μάρθα, για να σπάσω τον πάγο, αν μπορώ να έχω και εγώ μία Granma εφημερίδα και μου έφερε με χαρά μία από τα διπλανά γραφεία.

Αρχίσαμε την κουβέντα, της δήλωσα ότι είμαι γοητευμένος με την ποικιλία και ανομοιομορφία των αρχιτεκτονικών ρυθμών στην Αβάνα και ότι δεν υπάρχει άλλη πόλη στον κόσμο που να συναντάς κτίρια Mudejar, Βaroque, Νeoklassic, Αrt Νouveau και eklecticism σε ένα ενιαίο οικιστικό σύνολο. Κατάλαβα ότι η Μάρθα χάρηκε με το κομπλιμέντο που έκανα στην πόλη της και άρχισε να με αντιμετωπίζει πιο φιλικά. Την ρώτησα αν οι αναστηλώσεις γίνονται κατά ιστορική περίοδο, κατά επικινδυνότητα των κτηρίων, η κατά γεωγραφική περιοχή. Αν επιτρέπονται οι αγοροπωλησίες στο ιστορικό κέντρο, πως γίνεται η χρηματοδότηση των έργων, πως τα κτήρια της Αβάνας γλύτωσαν από τις μπουλντόζες της “ανάπτυξης” και άλλα πολλά.

Η Μάρθα μού απαντούσε πια σε όλα με ενδιαφέρον, μού είπε ότι οι αναστηλώσεις γίνονται δρόμο-δρόμο εκτός από ειδικά μνημεία και εκκλησίες, ότι στο έργο συμμετέχουν 10.000 εργαζόμενοι, ότι μόλις πριν δύο χρόνια επιτράπηκαν σε κουβανούς υπηκόους οι αγοροπωλησίες ακινήτων, ότι τα έργα χρηματοδοτούνται από τα έσοδα κρατικών εταιρειών που δημιουργήθηκαν για τον σκοπό αυτό καθώς και από ένα φόρο 9% σε όλες τις μικτές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Για την σωτηρία της Αβάνας, μου ψέλλισε εμπιστευτικά, είναι έργο ενός ανδρός του Εusebio Leal Spengler.

Είχα διαβάσει για την ιστορία της “σωτηρίας” της παλιάς πόλης της Αβάνας και ήθελα να μάθω την άποψη των μαχόμενων σήμερα αρχιτεκτόνων για το θέμα αυτό. Ήξερα ότι όπου υπάρχει στον κόσμο σήμερα όρθιο κάποιο ιστορικό μνημείο ή οικιστικό σύνολο αξίας κάποια θεά τύχη ή κάποιος ήρωας τα έχει σώσει. Ήξερα ότι οι καταστροφείς δολοφόνοι των κτηρίων των ιστορικών πόλεων και των μνημείων της ανθρωπότητας είναι τεσσάρων ειδών:
α) Οι στρατηλάτες οι οποίοι στο πέρασμα τους ισοπεδώνουν τους πολιτισμούς που κατακτούν,
β) οι ιερείς που κατεδαφίζουν τους ναούς των νικημένων για να χτίσουν πάνω στα ερείπια τους τούς δικούς τους ναούς,
γ) οι δικτάτορες που θέλοντας να επιβάλλουν το εγώ τους κατεδαφίζουν ότι ιστορικής αξίας πόλη,κτίσμα ή μνημείο νομίζουν ότι στέκεται εμπόδιο στο δρόμο της εξουσίας τους, και
δ) οι πολιτικάντηδες, αυτά τα θλιβερά ανθρωπάκια, των σύγχρονων δημοκρατιών, που κατεδαφίζουν την παράδοση για να εξυπηρετήσουν τα οικονομικά συμφέροντα εκείνων που τους στηρίζουν, τους χρηματοδοτούν, τους εκλέγουν και τους διατηρούν στην εξουσία.

Ποιός όμως είναι τελικά ο σωτήρας που κατάφερε να σώσει την παλιά Αβάνα από τις μπουλντόζες της καταστροφής; Είναι ο ιστορικός πόλεων, o Eusebio Leal Spengler, που μέσα στον κουρνιαχτό των όπλων και τους καπνούς των πούρων της επανάστασης κατάφερε να ευαισθητοποιήσει τις χορδές πολιτισμού και εθνικής υπερηφάνειας του Φιντέλ Κάστρο και να τον πείσει να του αναθέσει το τεράστιο έργο της αναστήλωσης της παλιάς πόλης της Αβάνας, τόπος διαμονής 70.000 κατοίκων. Το 1979, ο Leal, αφού είχε ήδη αναστηλώσει το Palacio de los Capitanes Generales και άλλα κτήρια κατάφερε η κομμουνιστική κυβέρνηση να κηρύξει ολόκληρη την παλιά Αβάνα εθνικό μνημείο. Το 1982, τα κατάφερε πάλι να κηρυχτεί η αγαπημένη του πόλη στο σύνολο της προστατευόμενο από την Unesco μνημείο της ανθρωπότητας. Παράλληλα μετά από δικές του εισηγήσεις δημιουργήθηκε από την κυβέρνηση το τουριστικό γραφείο Hubaquanex από τα έσοδα του οποίου μέσα απο κοινές τουριστικές επιχειρήσεις χρηματοδοτούνται οι εργασίες αναστήλωσης της παλιάς Αβάνας.Σήμερα έχουν προχωρήσει οι εργασίες στο 1/3 της πόλης και το οικονομικό μοντέλο χρηματοδότησης έχει προκαλέσει, με την επιτυχία του, θαυμασμό στον κόσμο όλο.

Αποχαιρέτησα την Μάρθα και την ευχαρίστησα που με έφερε τόσο κοντά στη ζωντανή αρχιτεκτονική ιστορία της πόλης. Με συνόδευσε μέχρι τον δρόμο και ανταλλάξαμε διευθύνσεις. Είχαμε γίνει φίλοι. Είχε έρθει η ώρα να αποχαιρετήσω την Αβάνα αυτή τη βασίλισσα της Καραϊβικής. Έφθασα στο αεροδρόμιο και αναλογιζόμουνα αν ποτέ ξανάρθω στην Κούβα, σε αυτό το κοινωνικό εργαστήρι, αν θα ξαναδώ τα στέκια που γνώρισα, αν θα ξαναπιώ μοχίτο στο Hotel National και πολλά άλλα.

Μέσα στο αεροπλάνο της επιστροφής στο Μεξικό, ακούγοντας το Γκουανταναμέρα, η φαντασία μου δεν μπορούσε να περιμένει. Ξαναγύρισα στην Κούβα. Ηταν το 2024, δέκα χρόνια μετά. Είχα ασπρίσει, για τα καλά. Ο κόλπος της Αβάνας είχε γεμίσει κρουαζιερόπλοια που έκρυβαν την θέα στο κάστρο Μόρο. Ο κεντρικός πεζόδρομος της παλιάς πόλης η Obisco φιγουράριζε στο βιβλίο Γκίνες σαν ο πρώτος πεζόδρομος στον κόσμο που μονοδρομήθηκε για να εξυπηρετηθεί η ροή των χιλιάδων τουριστών που κατέβαιναν κατά ομάδες από τα πλοία για να επισκεφτούν την πόλη. Η παραλιακή Μαλεκόν ήταν γεμάτη μοντέρνα αυτοκίνητα που προχωρούσαν σημειωτόν. Τα αυτοκίνητα αντίκες που είχα κάποτε ερωτευτεί, ανήκαν σε δύο εταιρείας ταξί και είχαν κίτρινο και μπλε χρώμα. Το Tροπικάνα είχε αγοραστεί από μία επιτυχημένη αμερικάνικη αλυσίδα καζίνων που με επιχειρηματική σοφία είχε έγκαιρα επενδύσει στις αναπτυσσόμενες χαρτοπαικτικές αγορές. Φιλοξενούσε την “Eurovision” της Καραϊβικής και όλες τις σημαντικές μουσικές εκδηλώσεις της βόρειας και νότιας Αμερικής. Σε όλα τα ξενοδοχεία είχαν δημιουργηθεί εσωτερικές αίθουσες με κουλοχέρηδες, μιά και οι μηχανοκίνητες σειρήνες της χαρτοπαιξίας δεν επιτρεπόταν να είναι εμφανείς από δημόσιους χώρους. Η Αβάνα είχε αδελφοποιηθεί με το Λας Βέγκας.

Το Hotel National γνώριζε πάλι τις παλιές του δόξες, στην άκρη του κήπου είχαν τοποθετηθεί τα αγάλματα του Αλ Καπόνε και του Μέγιερ Λάνσκυ, αναγνωρίζοντας με τον τρόπο αυτό την οικονομική συμβολή τους στην ανέγερση του κτηρίου. Εθνικό νόμισμα όπως και σε άλλες μικρές χώρες της Κεντρικής Αμερικής, ήταν το δολλάριο. Έξω από κάθε τράπεζες υπήρχαν φρουροί σεκιούριτι με όπλα στο χέρι. Το Καπιτώλιο είχε γίνει έδρα του Κοινοβουλίου της Κούβας και κέντρο παραγωγής νομοσχεδίων για διευκόλυνση της πώλησης της τεράστιας κρατικής περιουσίας σε κάθε ενδιαφερόμενο επενδυτή. Το φρούριο Cabanα, το περίφημο στρατηγείο του Τσε, είχε γίνει η έδρα του μεγαλύτερου στον κόσμο πολυκαταστήματος πώλησης δημόσιας περιουσίας. Μπορούσες να αγοράσεις από παλιά αεροδρόμια, δημόσιες παραλίες, κρατικά αυτοκίνητα αντίκες, μέχρι δερμάτινες πολυθρόνες εποχής με πολλές δόσεις ή με αντιπαροχή μελλοντικών κερδών.

Το ανάκτορο- προεδρικό μέγαρο του Μπατίστα, το παλιό μουσείο της Επανάστασης, είχε γίνει έδρα του χρηματιστηρίου της Αβάνας. Μια μεγάλη αίθουσα στο πίσω μέρος του κτηρίου μαζί με τον κήπο που κάποτε εκτίθετο το Granma είχε γίνει ο χώρος τέλεσης γάμων του δημαρχείου τις Αβάνας. Εκεί δίνανε και τα περίφημα βραβεία για τις πιο ωραίες νύφες της χρονιάς πού ερχόντουσταν κατά χιλίαδες από την βόρεια Αμερική να παντρευτούνε στην γραφική Αβάνα. Οι Marielitos και οι Balseros είχαν επιστρέψει και δημιουργήσει την πιο ισχυρή ομάδα baseball στην βόρεια Αμερική Οι τιμές του real estate στο Μαϊάμι είχαν υποχωρήσει δραματικά μετά την μαζική επιστροφή των αυτο-εξόριστων Κουβανών.

Ήταν Κυριακή όταν ξεκίνησα από το ξενοδοχείο για να συναντήσω την παλιά μου φίλη, την Μάρθα. Είχαμε δώσει ραντεβού στη γνωστή Boteguita del Media που σημαίνει - το μικρό οινοπωλείο στη μέση. Σήμερα βρισκόταν πραγματικά στη μέση ανάμεσα Wendys και MacDonalds. Στη Μαλεκόν γινόταν ένα ράλυ αντίκα των τόπλες αυτοκινήτων της Κούβας. Eστριψα στην Σαν Λαζάρο. Εκεί γινόταν μια διαδήλωση από ντόπιους μαύρους κατά των νέων μεταναστών που είχαν έρθει κατά χιλιάδες από την γειτονική μαύρη Αιτή. Συνέχισα μέσα από γνώριμα στενά δρομάκια και δεν άργησα να φθάσω στην Boteguita del Media.

Αγκαλιαστήκαμε με την Μάρθα. Ήταν πιο όμορφη από τα νιάτα της. Η ιδεολογική σκληράδα στο βλέμμα της δεν υπήρχε πια. Τα 3.000 σπίτια της παλιάς Αβάνας είχαν όλα αναστηλωθεί και δοθεί για τουριστική κυρίως χρήση, τα περισσότερα είχαν αγοραστεί από ξένους και Κουβανούς από το Μαϊαμι. Η Μάρθα ήταν σύμβουλος της Unesco και ταξίδευε στην πρωτεύουσα του Ισημερινού,το Κίτο και άλλες πόλεις της Λατινικής Αμερικής, δίνοντας αρχιτεκτονικές συμβουλές για την ανάπλαση ιστορικών κτιριακών ενοτήτων. Χάρηκα πού την είδα μετά από τόσα χρόνια και ήταν τόσο φιλική και τόσο ζεστή απέναντι μου. Υπάρχουν ακόμη ανθρώπινες γνωριμίες μιας ώρας που κρατάνε μια ζωή, αναλογίστηκα.

Το φανταστικό ταξίδι μου στην Κούβα του μέλλοντος διέκοψε ο πιλότος του αεροπλάνου με την κλασσική ανακοίνωση “Παρακαλώ δέστε τις ζώνες σας σε λίγο προσγειωνόμαστε στο Cancun”. Βγήκα έξω ανήσυχος μετά από αυτές τις λεπτομερείς μετακομμουνιστικές, μεταμοντέρνες φαντασιώσεις μου στο χρόνο.

Πήρα ένα λεωφορείο πολυτελείας της μεξικάνικης εταιρείας ADO, έφθασα στην Plaza de Carmen, πέρασα με το πήγαινε-έλα φέρυ στο γνωστό τουριστικό νησί Cozumel. Πήρα ένα ταξί, σταμάτησα στο πρώτο παραλιακό ξενοδοχείο έξω από την πόλη, έβαλα το μαγιό μου, πέρασα το δρόμο, κατέβηκα στην παραλία, μπήκα στην πρώτη βάρκα που πήγαινε τουρίστες για καταδύσεις στους γύρω κοραλλιογενείς υφάλους και σε λίγα λεπτά βρισκόμουνα μέσα στα ζεστά νερά της Καραϊβικής ανάμεσα σε εκατοντάδες πολύχρωμα ψαράκια. Το μυαλό μου γρήγορα ηρέμησε, ξεκουράστηκε, αποφορτίστηκε από τους κοινωνικούς και οικολογικούς προβληματισμούς. Το βράδυ έπαιζα τάβλι σε ένα παραθαλάσσιο υπαίθριο μπαρ που οργάνωνε μια φορά την βδομάδα τουρνουά τάβλι για να αυξήσει την πελατεία του. Είχα απόλυτη ανάγκη από λίγες μέρες χαζοχαρούμενες θαλασσινές διακοπές πριν συνεχίσω το ταξίδι στην άλλη μεγάλη χώρα της Λατινικής Αμερικής, τη μητέρα της παγκόσμιας παραγωγής κοκαΐνης, την Κολομβία.

(τέλος)


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 17 Ιουλίου 2014, αρ. φύλλου 749

Σχετικά:

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ