27.10.14

ΛΑΖΑΡΟΥ ΝΙΚΗΦΟΡΙΔΗ: Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

[λέγειν τε και γράφειν ορθώς]

Τοπικός τύπος: «… να πληρώσει βάση των περουσιακών του στοιχείων…». Βάση: Με την… ορθογραφία του (ανορθογραφία!) καταλαβαίνω: να πληρώσει την βάση…, ενώ θέλει να τονίσει: να πληρώσει με βάση τα περουσιακά του στοιχεία. Αυτή η διατύπωση με βάση γράφεται βάσει (δοτική του τρόπου ή του μέσου λέγεται στο συντακτικό της καθαρεύουσας γλώσσας μας). Τα απολιθώματα της παραδοσιακής γλώσσας, που εξυπηρετούν και σήμερα εμάς με τη δημοτική μας, όπως λέμε και γράφομε: υπόψη, εν τάξει, ελαφρά τη καρδία, εν όψει εορτών ή εκλογών, εν τάχει, αβρόχοις ποσί (μεταφορικά), εν τέλει, και τόσα άλλα.

Αυτό το ατονικό! … Εξυπηρετεί βεβαίως πολλούς, αλλά «κατασκευάσθηκε» πρόχειρα. Πρώτο και κύριο: Καταντά αστείο, κείμενο αρχαίο ελληνικό ή, τέλος πάντων, ρήσεις – ρητά – φράσεις των αρχαίων μας προγόνων να γράφονται με μονοτονικό. Σήμερα, ειδικότερα, σημειώνω την σύγχυση που μπορεί να γίνει με τα άρθρα του, τους, που είναι και κτητικά της δημοτικής ή με τις προσωπικές αντωνυμίες μου, μας, κλπ. Συγκεκριμένα: 19/6/ 2014, ΟΔΟΣ (σημειωτέον ότι πιο πάνω αναφέρει τον Ελληνοαμερικανό συγγραφέα Peter Diamantis). Παρεμβάλλει κάποια άλλα και συνιστά: Διαβάστε το βιβλίο του Abutance. Από τα συμφραζόμενα καταλαβαίνει κανείς ότι το του είναι κτητικό (το βιβλίο του). Ευκόλως όμως μπορεί να εκληφθεί: Το βιβλίο του Abutance (ως συγγραφέα). Συμπέρασμα: Τα άρθρα θα έπρεπε να τονίζονται προς διάκριση, π.χ. Η ζωή του πατέρα του Πέτρου. α) Η ζωή του πατέρα του (κτητικό) Πέτρου β) Η ζωή τού πατέρα τού Πέτρου.

Tοπικός τύπος. «… Κι ας ήταν μόνο δυο πυθαμές!». Το ορθόν: πιθαμές. Η πιθαμή και η σπιθαμή (πρβλ σπιθαμιαίος). Σε κάποιες περιοχές λένε απιθαμή (δημοτική, προσθετικό α, πρβλ δώσε μου μια ακόλα). Πάντως, καμιά σχέση της λέξεως με το αρχαίο πυνθάνομαι = ζητώ να μάθω, πληροφορούμαι.

Bιβλίο. « Όταν η Αμερική απήλαυε μιάς εικόνος… ». Το ορθόν: απέλαυε, απέλαυσε, κλπ. Το ρήμα απολαύω στην αρχαία και στην καθαρεύουσα: έχω κάτι στη διάθεσή μου, στην ωφέλειά μου. Απολαύομεν σιτίων = έχομε στην διάθεσή μας τρόφιμα. Από + λαύω. Το απλό λαύω δεν υπάρχει, ίσως να ήταν στην αρχαία λάω, ίδια ρίζα με το λαβ-, (λαμβάνω, έλαβα), εξ ού και η λεία. Μεταφορικώς: Ο Τιμολέων απολαύει της εμπιστοσύνης του υπουργού. Στην έννοια του ευχαριστιέμαι το ρήμα συμπληρώνει τους χρόνους του απολαμβάνω. Π.χ. Χθες απολαύσαμε τον καθαρό αέρα της εξοχής.

Βιβλίο: «Η Ρωσία ανένιψε υπό την ηγεσία του Πούτιν.» Το ορθόν: Ανένηψε. Ανανήφω (αρχαίο και λόγιο ρήμα: ανακτώ τις αισθήσεις μου, πρβλ στην Ιατρική: η ανάνηψη.) Μεταφορικώς, ιδίως στον αόριστο, έχει την σημασία της μετάνοιας ή αποκήρυξης της ιδεολογίας. Ήταν παλιός μαρξιστής αλλά αργότερα ανένηψε. Το απλό νήφω στην αρχαία: είμαι νηφάλιος, συνετός, απέχω από το κρασί, δεν μεθώ. Ο Απόστολος Παύλος: Τέκνον Τίτε, νήφε εν πάσι = Να έχεις πνευματική διαύγεια σε όλες τις περιστάσεις. Και ο αρχαίος σοφός: Νάφε (Νήφε) και μέμνησο απιστείν. Να είσαι νηφάλιος και να θυμάσαι να μην εμπιστεύεσαι…

Τοπικός τύπος: Οι Γερμανοί έκδοσαν δάνειο… Έκδοσαν: απαράδεκτο, βγάζει… μάτι! Στην δημοτική σε ορισμένες περιπτώσεις τα ρήματα δεν παίρνουν αύξηση, π.χ. δάνεισα (αντί εδάνεισα), αλλά το εκδίδω είναι ρήμα λόγιο. Το ορθόν: Εξέδωσε δάνειο. Επ’ ευκαιρία: Θα δώσω, έδωσα, έχω δώσει, αλλά η δόση, η έκδοση, δοτός, ανένδοτος.

Ο Γλωσσαμύντωρ


Δημοσιεύθηκε στην ΟΔΟ στις 3 Ιουλίου 2014, αρ. φύλλου 747

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ