5.10.14

ΒΑΣΙΛΗ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ: «Αν δεν» [γ]


  • Αν δεν καταψηφίζονταν ο Βενιζέλος στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920


Μόνο σαν αυτοκτονία θα μπορούσε να προσομοιαστεί, ταιριάζει, η καταψήφιση του Βενιζέλου, από τον ελληνικό λαό, στις 1 Νοεμβρίου 1920. Αν ερωτιόμουν ποια τρία από τα πολλά ατυχή γεγονότα του πονήματος θεωρώ σημαντικότερα και πιο επαχθή για τη χώρα, διαχρονικά, η απάντησή μου θα ήταν: η δολοφονία του Καποδίστρια, η καταψήφιση του Βενιζέλου το 1920, και ο εμφύλιος 1946-1949.
Αν ερωτόμουν για ένα το πιο επώδυνο. Η απάντηση μου θα ήταν η καταψήφιση του Βενιζέλου το 1920. Βέβαια η σκέψη οδηγείται στην Μικρασιατική καταστροφή. Είναι όμως και τα άλλα που ακολούθησαν, όπως οι αλλαγές των προβλεπόμενων στην συνθήκη των Σεβρών, η εκτέλεση των εξ και συνέχιση και αύξηση της έντασης του καταστρεπτικού εθνικού Διχασμού κ.ά.
Για κάθε πτυχή αυτού του θέματος θα μπορούσε να γραφεί ένα πολυσέλιδο βιβλίο, που βέβαια δεν υπάρχει τέτοια πρόθεση. Θα αναφερθώ, όσο πιο σύντομα είναι δυνατόν, σε δύο μόνο θέματα που έχουν σχέση με τα προβλήματα, μετά την αλλαγή της 1 Νοεμβρίου 1920, που τίθεντο στους «μετανοεμβριανούς κυβερνήτας» όπως τους χαρακτήριζε ο Βενιζέλος.

Βέβαια προχωρούμε με βάση πως αν δεν καταψηφίζοταν ο Βενιζέλος η κατάσταση θα ήταν πολύ διαφορετική από αυτή που προέκυψε μετά τις εκλογές. Πριν, το ερώτημα θα ήταν μέχρι που θα έφταναν τα πλεονεκτήματα που θα αποκτούσε η Ελλάδα με την υποστήριξη των νικητών και ρυθμιστών των μεταβολών που θα ακολουθούσαν.
Το ελάχιστο που θα μπορούσε να έχει κατακτήσει η Ελλάδα με πρωθυπουργό τον Βενιζέλο, όσο στραβά και αν εξελισσόταν τα γεγονότα (που δεν θα γινόταν) μετά την λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, θα ήταν η προσάρτηση και της Ανατολικής Θράκης εγκαταλείποντας τον ελληνισμό της Μικράς Ασίας, μετακινούμενου, του πληθυσμού, ειρηνικά στην Μακεδονία τη Δ. Θράκη αλλά και την Ανατολική Θράκη. Παίρνοντας όλα του τα κινητά πράγματα και τα... χρηματοκιβώτια τους, όπως, με πολύ νόημα, σημείωνε στην επιστολή του της 7 Νοεμβρίου 1934 ο Βενιζέλος, στο Ελ. Βήμα.
Αυτό θα μπορούσαν να το επιτύχουν και οι Μετανοεμβριανοί αν είχαν μυαλά τουλάχιστο όσο ένας... κόκορας. Δυστυχώς επέλεξαν, συνειδητά, ή ασυνείδητα την καταστροφή.

-Οι μετανοεμβριανοί κυβερνήτες, αποδεικνύεται πως πέρα από την αμετάκλητη απόφαση, της επιστροφής στο θρόνο του Κωνσταντίνου, δεν είχαν κανένα σχέδιο αντιμετώπισης των προβλημάτων που υπήρχαν και εκείνων που θα προέκυπταν από την αλλαγή. Και... ψάχνονταν!
-Απευθύνθηκαν στον Μεταξά στον οποίο πρότειναν να αναλάβει την αρχιστρατηγία της στρατιάς, την οποία αρνήθηκε. Όπως είπε: «Ύστερα από τόσα χρόνια μακριά από το στράτευμα τι μπορώ να κάνω εγώ. Στο ερώτημα τους αν θα πρέπει να προχωρήσουν στο εσωτερικό της Μ. Ασίας ή όχι η απάντησή του ήταν υπάρχει και τρίτη λύση, που τους εξέπληξε. Μα ποια τρίτη λύση του είπαν. Να τα βρείτε με τους Τούρκους!
-Πριν προχωρήσουν στο εσωτερικό ο άγγλος πρεσβευτής τους προέτρεψε και αυτός να τα βρουν με τον Κεμάλ όσο και αυτός είχε προβλήματα. Οι Άγγλοι ήσαν πιο συγκαταβατικοί, πιο ήπιοι έναντι των Κωνσταντικών της νέας κατάστασης από τους Γάλλους.Μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση όμως πως ενώ η πολιτική ηγεσία ήταν διατεθειμένη, κάποιες στιγμές να βοηθήσει, φοβόνταν τις αντιδράσεις του λαού. Τόσο βαθειά ήσαν οι αντιδράσεις στην επιστροφή του Κωνσταντίνου, και στους λαούς της Αγγλίας και Γαλλίας.

- Στην μεγάλη σύσκεψη στη Σμύρνη με παρόντα τον Κωνσταντίνο, και τον Γούναρη φυσικά, ο επικεφαλής των μεταφορών συνταγματάρχης Σπυρίδωνος, όταν ρωτήθηκε για την δυνατότητα των μεταφορικών μέσων ικανοποίησης των αναγκών σε περίπτωση προώθησης του στρατεύματος στο εσωτερικό της Μ. Ασίας αυτός απάντησε αρνητικά!
Στην σύσκεψη αυτή ήταν παρών και ο Κωνσταντίνος, όμως δεν πήρε το λόγο καθόλου. Απλώς γευόταν τα «ζήτω» των Σμυρνιών!
- Αρκετά έγκαιρα οι σύμμαχοι, Αγγλία, Γαλλία, Ιταλία θα έστελναν πρόταση, προκειμένου να αποφευχθεί νέα αιματοχυσία, μεταξύ των αντιπάλων. Η πρόταση αυτή που πληροφορήθηκε ο Βενιζέλος από τους Άγγλους, (λόρδο Κώρζον), ήταν φανερά δυσμενής για τους Τούρκους, και ήταν βέβαιο πως δεν θα δεχόταν ο Κεμάλ.

Έσπευσε ο Βενιζέλος, μέσω του πρεσβευτή Μεταξά στο Παρίσι, να ειδοποιήσει τους Έλληνες μη τυχόν την απορρίψουν και αυτοί ώστε να εξασφαλίσουν, αν μη τι άλλο, μια καλή προαίρεση από τους συμμάχους σε περίπτωση κακής έκβασης των επιχειρήσεων. Ο υπ. Εξωτερικών Μπαλτατζής έσπευσε στην Σμύρνη να μιλήσει στον Γούναρη. Όταν ήρθε η πρόταση την απέρριψε και ο Γούναρης. Όταν το έμαθε ο Βενιζέλος «τραβούσε» τα μαλλιά του.
Η πρόταση κατέληγε πως σε περίπτωση μη αποδοχής της, οι σύμμαχοι… απεκδύονταν κάθε ευθύνης και βέβαια ας… έβγαζαν τα μάτια τους μόνοι τους. Και όπως ήρθαν τα πράγματα βγάλαμε μόνοι μας τα δικά μας. Κάτι θα περισώζονταν αν είχαμε τους συμμάχους με καλές προθέσεις απέναντί μας. Π.χ. κάποια βοήθεια από την απομάκρυνση των πληθυσμών από Σμύρνη κ.λ.π.
Έτσι εθελοτυφλούντες φτάσαμε στο Σαγκάριο και το ιδιαίτερο σπουδαίο, όπως είδα κάπου να σημειώνεται, και νίκη στο Σαγκάριο, που ήταν ήττα, δεν σηματοδοτούσε το τέλος του Κεμάλ. Απλώς θα καταστρέφονται κάποιες σημαντικές εγκαταστάσεις του στην Άγκυρα. Ο Κεμάλ είχε χώρο να οπισθοχωρεί και να αναδιοργανώνεται.

Σε προηγούμενο πόνημά μου αναφέρομαι σε πρόταση του Κεμάλ προς τον Βενιζέλο μέσω του πάλαι-ποτέ ισχυρού Μποδοσάκη πρόταση, κατά κάποιο τρόπο, αποδεχόμενος τα αποτελέσματα της συνθήκης των Σεβρών (Ανατολική Θράκη, κρατίδιο της Σμύρνης κ.λ.π.) με μόνο όρο στο Διοικητήριο στη Σμύρνη μαζί με την ελληνική σημαία να υπάρχει και η τουρκική, για να μη σοκάρεται ο τουρκικός πληθυσμός του κρατιδίου. Λέγεται πως μετά τα αποτελέσματα της 1.11.1920 ο Κεμάλ αμέσως απέσυρε την πρόταση αυτή.

Στα άρθρα του Βενιζέλου στο Ελ. Βήμα από το 1922 μέχρι και το 1935 που δημοσίευσε το ΒΗΜΑ σε εντυπωσιακό τόμο δεν βρήκα ή δεν μπόρεσα να βρω κάτι σχετικό με την παραπάνω πρόταση.
Ίσως γιατί δεν είχε προλάβει να έρθει στα χέρια του ή για οποιονδήποτε άλλο λόγο (ίσως και μη ύπαρξης της, αν και το αναφέρει μεταξύ άλλων και ο βιογράφος του Κεμάλ Αρμόστρογκ).
Όμως σε άρθρο του Βενιζέλου της 7 Δεκεμβρίου 1934, ο Βενιζέλος φέρεται να συμφωνεί με εκείνους που πρότειναν, όπως είχαν διαμορφωθεί τα πράγματα, να υπάρξουν συνομιλίες με τον Κεμάλ και μετά το 1920 και εξεύρεσης ειρηνικής λύσης αποδεικνύοντας πόσο πραγματιστής υπήρξε.
Καταλάβαινε πως χωρίς την υποστήριξη των συμμάχων, λόγω επιστροφής του Κωνσταντίνου, δεν ήταν δυνατόν να ισχύσει η συνθήκη των Σεβρών. Η εγκατάλειψη της Μ. Ασίας (Σμύρνης κ.λ.π.), ήταν αναπόφευκτη. Θα μπορούσε να μείνει η Ανατολική Θράκη και αποχώρηση των Ελλήνων της Μικράς Ασίας ειρηνικά και βέβαια με όλα τα περιουσιακά τους στοιχεία και το κυριότερο της ζωής τους!
Θα έμενε και η Ανατολική Θράκη.

Δυστυχώς οι Μετανοεμβριανοί επέλεξαν, παρά τις φιλικές συμβουλές πολλών την χειρότερη και πιο αδιέξοδη λύση, την προώθηση στο εσωτερικό αφιλόξενο έδαφος της Μ. Ασίας με βέβαιη την καταστροφή!! Πόσο θα μπορούσαν να αντέξουν οι στρατευμένοι Έλληνες στους οποίους είχαν υποσχεθεί την απόλυσή τους αν πετύχαιναν νίκη στις εκλογές της 1.11.1920;
Μεταφέρω τμήματα επιστολής του Βενιζέλου στο Ελ. Βήμα της 7 Δεκεμβρίου του 1934 με τα οποία αναφέρεται σε προτάσεις που μπορούσαν να συζητηθούν και να έχουν αποτελέσματα και θετικά για την χώρα μας, και μετά την 1η Νοεμβρίου 1920 με απώλεια βέβαια της Μικράς Ασίας αλλά χωρίς καταστροφές και θανάτους!

«Αφού εις την μικρασιατικήν εκστρατείαν ουδέποτε είχαν πιστεύση, χαρακτηρίζοντας αυτην ως εκστρατείαν αποικιακήν, είχαν στοιχειώδες καθήκον να την τερματίσουν το ταχύτερον, ζητούντες να συνάψουν ειρήνην με τον Κεμάλ, επί τη βάσει της οποίας ηδύνατο να κρατήσουν την Ανατολικήν Θράκην μέχρι Τσατάλτζας, εκκενώντες, την Μικράν Ασίαν, και συμφωνούντες ανταλλαγήν με τους Μουσουλμάνους κατοίκους της Θράκης και της Μακεδονίας. Και ας φαντασθή καθένας –πρόσθετε- ποια θα ήτο η θέσις της Ελλάδος, εάν ο μικρασιατικός πληθυσμός, με όλα τα κινητά του, εις τα οποία θα περιελαμβάνοντο και τα εμπορεύματα και τα χρηματοκιβώτια και τα κινητά της Σμύρνης, ήρχετο και εγκαθίσταντο εις την Ελλάδα και ιδίως εις την Ανατολικήν Θράκην, αντί να φθάσουν, όπως ήλθαν, γυμνοί και εκτετραχηλισμένοι, δια να εγκατασταθούν εντός της Ελλάδος, εστερημένης πλέον της Ανατολικής Θράκης.

[.....]
»Το πραγματικόν δίλλημα, προ του οποίου ετέθησαν, άμα τη εγκαταστάσει των εις την αρχήν, ήτο τούτο:
»Ή να σεβασθούν τας δύο απειλητικάς διακοινώσεις των δυνάμεων και να μη επαναφέρουν εις τον θρόνον τον έκπτωτον βασιλέα, γιά να μη διαρρήξουν τους συμμαχικούς μας δεσμούς με τας δυτικας δυνάμας, και να επιδιώξουν από κοινού με αυτάς την επιβολήν της συνθήκης των Σεβρών, δια τήν οποίαν τόσον μεγάλο ενδιαφέρον είχαν αι σύμμαχοι μας μεγάλαι δυνάμεις, όπως απέδειξα είς τα άρθρα μου κατά του κ. Μεταξά. "Η, αφού εθυσίαζαν τα πάντα είς τον πόθον της επαναφοράς του Κωνσταντίνου να είναι τουλάχιστον λογικοί, και να δεχθούν τας συνεπείας της αποφάσεως των αυτής. Και αι συνέπειαι ήσαν, ότι η διατήρησις ακεραίας της Συνθήκης των Σεβρών δεν ήτο δυνατή και έπρεπε να γίνουν αι αναγκαίαι θυσίαι, δια να σωθη ό,τι ήτο δυνατόν να σωθεί. Και ή κυριωτάτη θυσία, πού επεβάλλετο να στέρξουν, ως αντάλλαγμα της επιμονής των να επαναφέρουν τον έκπτωτον βασιλέα, ήτο ή οριστική εγκατάληψις της Μικράς Ασίας, συμφωνούμενης, ως εξήγησα ήδη της ειρηνικής ανταλλαγής των πληθυσμών. Οι μετανοεμβριανοί κυβερνήται είχαν καθήκον να ζητήσουν από τον λαόν να συναινέση εις την θυσίαν αυτήν, δια να προλάβουν τας απείρως μεγαλειτέρας συμφοράς εις τας όποιας τυφλοί μόνον δεν έβλεπαν ότι οδηγούμεθα, ακολουθούντες αυτοτελειακήν πολιτικήν και συνεχίζοντες τον πόλεμον με την Toυρκία, τελείως απομονωμένοι. Άλλα την θυσίαν αυτήν, ή οποία απετέλει τό αναγκαίον τίμημα, δια την παρά την απειλητικήν προειδοποίησιν των δυνάμεων επαναφοράν του Κωνσταντίνου, ηρνούντο να ζητήσουν από τον λαόν, διότι εγνώριζαν ότι τουτο θα εμείωνε την θεσιν και αυτών και του Κωνσταντίνου, εφόσον το έθνος θα εμάθαινε ότι την επαναφοράν του βασιλέως έπληρώσαμεν με την θυσίαν της επεκτάσεως της Ελλάδος και επί της ανατολικής ακτής του Αιγαίου. Και τούτο έφερε την καταστροφήν, δια την οποίαν ή ευθύνη των μετανοεμβριανών/κυβερνητών είνε τόσον μεγάλη…..»
Ελευθ. Κ. Βενιζέλος
7 Δεκεμβρίου

Μόνο αυτό σαν επίλογο του παραπάνω μέρους του πονήματος: «Μωραίνει Κύριος ον (ή ων) βούλεται απολέσαι!!



  • Αν δεν πραγματοποιούνταν η εκτέλεση των 6 


Η καταστροφή στην Μικρά Ασία είχε σαν αποτέλεσμα την επανάσταση των στρατιωτικών με επικεφαλής τον Πλαστήρα. Ακολούθησε, όπως ήταν αναπόφευκτο, σε μια ιδιαίτερα ανώμαλη κατάσταση, με κυριαρχία, όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιστάσεις, των πιο θερμόαιμων, με επικεφαλής στην περίπτωση εκείνη του Θ. Πάγκαλου. Αναζητήθηκαν οι πρωταίτιοι της καταστροφής και βρέθηκαν οι: Γούναρης, Πρωτοπαπαδάκης, Στράτος, Θεοτόκης, Μπαλτατζής και ο τελευταίος αρχιστράτηγος Χατζηανέσης. Πρωθυπουργοί και υπουργοί της μετανοεμβριανής κατάστασης.Βέβαια καταδικάστηκαν σε θάνατο.

Τις στιγμές εκείνες δημιουργήθηκαν δύο τάσεις μεταξύ των κυριαρχούντων: η μια της άμεσης εκτέλεσής των, και η άλλη της αναβολής. Της πρώτης επικεφαλής ο Θ. Πάγκαλος της δεύτερης οι Άγγλοι κ.ά, οι οποίοι έστελναν και ένα Ναύαρχο για να την αποτρέψει.
Όμως κανείς δεν μπορούσε να συγκρατήσει τον ατίθασο Πάγκαλο. Έσπευσε αμέσως μετά την απόφαση, άρπαξε τους καταδικασμένους, τον Γούναρη άρρωστο, και τους εκτέλεσε.
Δεν πρόλαβε και ο άγγλος ναύαρχος: έφτασε στον Πειραιά λίγο μετά αργότερα. Οι άγγλοι ύστερα από την εξέλιξη αυτή διέκοψαν τις σχέσεις με την νέα κατάσταση! Μεγάλο λάθος η εκτέλεση. Και ο Πλαστήρας δεν μπόρεσε να επέμβει δεσμευόμενος από μια υπόσχεση προς τους νέους αξιωματικούς. Αλλά και ο Πάγκαλος δεν άφησε χρόνο για να μεσολαβήσουν ωριμότερες σκέψεις.
Η εκτέλεση δεν διόρθωσε τίποτε από τα κακά που είχαν συσσωρευτεί ενώ έμειναν ανοικτοί και ίσως πιο διευρυμένοι οι λογαριασμοί του Εθνικού διχασμού, που τόσο κακά προκάλεσε την προηγούμενη περίοδο. Ζωντανοί οι θεωρούμενοι, ένοχοι των καταστροφών και των ανθρώπινων απωλειών της περιόδου που κυβερνούσαν την χώρα, θα αποτελούσαν παράδειγμα προς αποφυγήν, ενώ οι οπαδοί τους θα ένοιωθαν ένοχοι για τις προτιμήσεις τους.

Με την εκτέλεσή τους, τους πρόσφεραν αντί ενόχους έξι ήρωες και…. μπροστάρηδες, ώστε σε λίγα χρόνια, στις αρχές της επόμενης δεκαετίας να αναδιοργανωθούν και με ηγέτη τους τον Παναγή Τσαλδάρη να…. αντιπαλέψουν τον Βενιζέλο (1932) αποδυναμωμένο από την παγκόσμια οικονομική κρίση (1929-1932) και τις αποχωρήσεις ηγετικών στελεχών του κόμματος των Φιλελευθέρων, που δημιουργούσαν κόμματα, μαζί με άλλα ατυχή γεγονότα και να τον βγάλουν εκτός μάχης.
Ώστε να γράψει ο ιστορικός Φοίβος Γρηγοριάδης: «Η θανάτωση των αρχηγών… «ξεχρέωσε» την παράταξη από πολλές ευθύνες και «χρέωσε» με άλλες την άλλη παράταξη! «Οι νεκροί εκδικούνται».

(συνεχίζεται)

Δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στην ΟΔΟ από τις 27 Μαρτίου 2014 (αρ. φύλλου 733) έως τις 4 Σεπτεμβρίου 2014 (αρ. φύλλου 754)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Η ΟΔΟΣ σας ευχαριστεί για την συμμετοχή σας στον διάλογο.Το σχόλιό σας θα αποθηκευτεί προσωρινά και θα είναι ορατό στο ιστολόγιο, μετά την έγκριση της ΟΔΟΥ.

ΑΝΑΡΤΗΣΕΙΣ