ΒΑΣΙΛΗ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ: «Αν δεν» [β]

• Αν δεν… υπήρξε η βασιλεία του Όθωνα (1832-1862)

Γεμάτη από βασιλικούς οίκους η Ευρώπη την περίοδο αυτή, δεν στάθηκε δυνατό να βρεθεί ένα …. πριγκηπόπουλο της προκοπής για να βασιλέψει στην Ελλάδα, μετά την οδυνηρή δολοφονία του κυβερνήτη της χώρας, του Ι. Καποδίστρια, όπως αποφάσισαν οι μεγάλοι της εποχής. Βέβαια μετά τον αποκλεισμό των Αυλών Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσσίας λόγω του ανταγωνισμού μεταξύ των, για το πατρονάρισμα του νέου κρατιδίου.

Τελικά βρέθηκε ο ανήλικος ακόμη γιος του Βασιλιά της Βαυαρίας Λεοπόρδου Όθων, 17 τότε χρόνων. Ενηλικιώθηκε το 1835.

Έφτασε στην Ελλάδα το 1832 συνοδευόμενος από αντιβασιλείς, παρέδρους και 3.000 βαυαρούς στρατιώτες. Οι αντιβασιλείς Αρμανσμπεργκ, Μάουερ και Εϋδέκ, πάρεδρα μέλη Γκρέυερ, Αμπέλ. Υπήρξε μια χαμένη περίοδος, με όλη την ομάδα του ευρισκόμενη εκτός τόπου και χρόνου σε μια χώρα και λαό που χρειάζονταν μεγάλη πείρα, σύνεση και κατανόηση για να κυβερνηθεί, στην ταραχώδη εκείνη περίοδο. Ήταν, όπως σημειώθηκε πιο πάνω, μια χαμένη περίοδος ενώ εν τω μεταξύ άρχισε η εμφάνιση νέων πρωταγωνιστών στην πολιτική σκηνή φιλοπρόοδων με καινούργιες θέσεις, σκέψεις και απαιτήσεις ενώ η παλαιά φρουρά των ανθρώπων της επανάστασης αποχωρούσε.

Αναζητώντας κάτι, κάποιο γεγονός θετικό ή αρνητικό που θα χαρακτήριζε την περίοδο Όθωνα πέρα από τον γάμο του με την Αμαλία, το 1836 που ίσως να έπαιξε κάποιο ρόλο στην κοινωνική κίνηση της πρωτεύουσας και ως εκεί.

Θα ήταν δυνατόν να αναφερθούν τα παρακάτω:

1. Η μεταφορά της πρωτεύουσας από το Ναύπλιο στην Αθήνα. Επίσημη εγκατάσταση στις 1 Δεκεμβρίου 1834.

2. Η καταδίκη του Κολοκοτρώνη σε θάνατο, που όμως δεν εκτελέστηκε. Αντίθετα τελικά προήχθηκε σε στρατηγό.

Γνωστή η περίπτωση των Αν. Πολυζωίδη (μεγάλος εχθρός του Καποδίστρια) και Τερτσέτη που αρνήθηκαν να ψηφίσουν υπέρ της καταδίκης.

3. Οι δολοφονίες ξένων πριγκίπων και διπλωματών από ληστές στο Δήλεσι.

4. Τέλος ύστερα από εξέγερση του λαού από τον Μακρυγιάννη και του στρατού με τον συνταγματάρχη Καλλέργη η χορήγηση συντάγματος, στις 3 Σεπτεμβρίου 1843. Κατά τα άλλα, δεν υπήρξε πρόοδος!

Μετά την αποπομπή του Όθωνα, στην πράξη μόνος του αποχώρησε, η ελληνική συνέλευση, ύστερα από διεργασίες που προηγήθηκαν, εξέλεξε, στις 18 Μαρτίου 1863 τον Χριστιανό, Γουλιέλμο, Φερδινάνδο Αδόλφο Γεώργιο βασιλιά των Ελλήνων (όχι της Ελλάδος, όπως ο Όθων, που είχε την σημασία του), σε ηλικία 18 ετών. Ήταν γιος του, και κατόπιν βασιλιά της Δανίας, Χριστιανού Θ΄ του γένους, μεταξύ άλλων, και Γκλίγκσμπουργκ.

Η βασιλεία του Γεωργίου (αυτό το όνομα καθιερώθηκε τελικά σαν πιο κοντά στους Έλληνες) ήταν ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και βέβαια μεγάλης διάρκειας, (50 χρόνια, 1863-1913) και το σπουδαιότερο πως υπήρξαν πολλά και σημαντικά γεγονότα στην διάρκειά της.

1. Το βασικότερο ήταν η σημαντική επέκταση των συνόρων της χώρας. Το 1864, προσάρτηση των Επτανήσων, το 1881 της Θεσσαλίας το 1913 της Μακεδονίας και Ηπείρου.

2. Ιδιαίτερα χαρακτηριστικό το ανεβοκατέβασμα πολλών κυβερνήσεων. Χαρακτηριστική και η φράση που διασώθηκε «Ο Γεώργιος θα μπορούσε να διορίσει πρωθυπουργό και τον κηπουρό του».

3. Χρησιμοποιήθηκαν πολλοί πρωθυπουργοί. Τρικούπης, Βούλγαρης, Κομουνδούρος, Δεληγιώρης, Δεληγιάννης, Κανάρης, Μαυρομιχάλης, Ράλλης κ.ά.

4. Κυριάρχησε όμως ο Χαρίλαος Τρικούπης. Πέρα από το γεγονός πως υπήρξε ο μοναδικός που συμπλήρωσε τετραετία και μάλιστα δύο φορές στην πρωθυπουργία και άλλες μικρότερης διάρκειας, ήταν και ιδιαίτερα υπεύθυνος, και με δημοκρατικές και κοινοβουλευτικές ευαισθησίες.

Ακόμη υπήρξε σε μεγάλο βαθμό δημιουργικός. Άφησε σοβαρό έργο.

Όμως μεταφέρθηκαν μέχρι της μέρες μας δύο φράσεις του.

Η πρώτη, όταν στις 24/7/1874 ο Γεώργιος, σε αντίθεση με το σύνταγμα έριξε την κυβέρνησή του και στις εκλογές που ακολούθησαν το κόμμα του καταποντίστηκε και δεν βγήκε ούτε βουλευτής, σε άρθρο του με την φράση «τις πταίει» κατακεραύνωνε τον Βασιλιά.

Η δεύτερη ήταν κραυγή αγωνίας, όταν το 1893 με τη φράση του στη Βουλή «κύριοι δυστυχώς επτωχεύσαμε» έκανε γνωστό στους βουλευτές το δυσάρεστο γεγονός.

Βέβαια να αναφερθεί, ο πόλεμος του 1897 με τους Τούρκους, που εμείς προκαλέσαμε και με αρχιστράτηγο τον νεαρό τότε Κωνσταντίνο και σε επιτελικές θέσεις οι βασιλόπαιδες, μας πήραν φαράγγι οι Τούρκοι, κατέλαβαν την Θεσσαλία, και θα έφταναν στην Αθήνα, αν δεν επέμβαιναν οι…. «προστάτιδες δυνάμεις».

Όμως υποχρεώθηκε η χώρα να πληρώσει αποζημιώσεις στην Τουρκία αλλά και μας επιβλήθηκε ο Δ.Ο.Ε. (Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος) για να πάρουν πίσω οι δανειστές μας τα χρήματά τους, γιατί και αυτούς τους δανειστές, προστάτευαν οι προστάτιδες δυνάμεις. (Πάντα χρωστούσαμε τα… μαλλιά της κεφαλής μας!).

Ο Γεώργιος μετά τους νικηφόρους πολέμους 1912-1913 και την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, πολύ σωστά, ήρθε και εγκαταστάθηκε σ’ αυτή! Ήταν ένα βροντερό μήνυμα προς τους Βουλγάρους, πως η Θεσσαλονίκη, είναι και θα παραμείνει ελληνική!

Εδώ λοιπόν στην Θεσσαλονίκη και υπό την επήρεια των ευχάριστων αποτελεσμάτων που υπήρξαν, έμελλε να αφήσει την τελευταία του πνοή ο Γεώργιος Α΄ ύστερα από 50 χρόνων βασιλείας, στις 5 Μαρτίου 1913. Σχετικά με την δολοφονία του Γεωργίου αναφέρθηκα λίγο λεπτομερέστερα στο προηγούμενο πόνημά μου.

Ο Γεώργιος ήταν αγγλόφιλος, ο Κωνσταντίνος στενοκέφαλος και σαν γαμπρός του γερμανού αυτοκράτορα ήταν γερμανόφιλος. Δεδομένου ότι οι Γερμανοαυστριακοί επιδίωκαν τον πόλεμο, και το επέτυχαν την άλλη χρονιά το 1914, με αφορμή μια… άλλη δολοφονία, του διαδόχου του αυστριακού θρόνου και της συζύγου του στο Σεράγιεβο, για το ποιος είναι ο δολοφόνος, είναι σαν «τι κάνει νιάου-νιάου στα κεραμίδια». 

Δεν θα είχε, ιδιαίτερη, ιστορική σημασία η δολοφονία του Γεωργίου (πέρα από την ανθρώπινη πλευρά) αν δεν συνέβαιναν, μετά από αυτήν, γεγονότα που αναπτύσσω στο επόμενο μέρος! Ο Σπ. Μαρκεζίνης στην ιστορία του, κλείνει την αναφορά του στον Γεώργιο Α΄ ως εξής: «Δεν ήταν ο Γεώργιος προσωπικότητα εξαιρετική ούτε φανάτιζε υπέρ αυτού τον λαό. Ως λαμπρή εντούτοις μετριότητα, αποδείχτηκε άξιος βασιλιάς!».

• Αν δεν … υπήρξε σύγκρουση πρωθυπουργού (Βενιζέλου) και βασιλιά (Κωνσταντίνου).

Ο Μαρκεζίνης στην ιστορία του, στην αναφορά του για τον Γεώργιο Β΄ είχε γράψει, όπως σημείωσα στο προηγούμενο τμήμα: «ως λαμπρή, εν τούτοις, μετριότητα, αποδείχτηκε άξιος Βασιλιάς».

Ήμουν περίεργος τι θα έγραφε για τον Κωνσταντίνο και ιδού η είδηση (του θανάτου του) προκάλεσε βαθιά συγκίνηση. Όχι μόνο για το δραματικό της στοιχείο αλλά και διότι ο Κωνσταντίνος υπήρξε ως βασιλιάς προσωπικότητα. Ήταν πάνω από τον τίτλο, ήταν «ο Κωνσταντίνος». Δηλαδή, σημείωση δική μου, θα του πήγαινε μια…. Αυτοκρατορία, αλλά ένας θρόνος της Ελλαδίτσας, του ήταν πολύ λίγος… άρα ήταν ακατάλληλος για την περίπτωση της χώρας και έτσι αποδείχτηκε. «Όταν ήλθε στον κόσμο, ήταν η κρυφή ελπίδα ενός έθνους που ζούσε με την μεγάλη του ιδέα. Η μοίρα (ή ο Βενιζέλος;) τον έφερε να πλησιάσει στην πραγματοποίηση της, τόσο κοντά, ώστε σχεδόν να την αγγίξει. Και ακολούθησε η στροφή. Να συνδεθεί με το τραγικότερο τέλος της Μεγάλης Ιδέας, την καταστροφή του ελληνισμού της Μικράς Ασίας. Κανένας έλληνας βασιλιάς δεν αγαπήθηκε περισσότερο από τον λαό, αλλά και κανένας δεν προκάλεσε τόσο μίσος και τόσες αντιθέσεις. Υπήρξε βασιλιάς όσο λίγοι (;) και όμως, ακριβώς αντίθετα προς τον πατέρα του, δεν μπόρεσε να γνωρίσει τους Έλληνες και του έλειπε η τέχνη της προσαρμογής. Και αυτή την αδυναμία του την πλήρωσε περισσότερο από κάθε τι άλλο».

Με γνωστή την φιλοβασιλικότητά του, ο Μαρκεζίνης τα λέει ναι μεν… αλλά! Στην πραγματικότητα, όμως την ξεροκεφαλιά του σπουδαίου του… μεγάλου κατά τον Μαρκεζίνη, Κωνσταντίνου την πλήρωσε ο ελληνισμός και με διάρκεια, θα πρόσθετα, με τον διχασμό που προκάλεσε μεταξύ των δύο παρατάξεων, Λαϊκών (φιλοβασιλικών) και Φιλελευθέρων (Βενιζελικών δημοκρατικών) τότε.

Ο Γεώργιος, που κατά την μακρόχρονη βασιλεία του, έστω με κάποιες… μικροεκτροπές του συντάγματος διατήρησε τους κανόνες της Βασιλευομένης Δημοκρατίας κατά το Σύνταγμα και εκτίμησε την στάση του Βενιζέλου και στο θέμα της απαίτησης των επαναστατών (του Γουδί) για απομάκρυνση των βασιλοπαίδων από το στρατό, ώστε να παραμείνει ο διάδοχος (ο Κωνσταντίνος) στον στρατό, αλλά και την απόφασή του για αναθεώρηση του Συντάγματος και όχι για συντακτική αλλαγή δηλαδή για γενικότερες αλλαγές, όπως ζητούσαν χιλιάδες λαού, με κραυγές σε παλλαϊκή συγκέντρωση και συνεργάστηκε μαζί του. Ώστε σε δύο χρόνια να υπάρξει σοβαρή αναδιοργάνωση του στρατού, με γάλλους ειδικούς και για το ναυτικό με άγγλους.

Και να είναι έτοιμη η Ελλάδα με την άφθαστη, προβλεπτικότητα και διπλωματικότητα του Βενιζέλου να ζητήσει και να επιτύχει τη συμμετοχή της στον πόλεμο κατά της Τουρκίας που προετοίμαζαν Σέρβοι και Βούλγαροι. Και βέβαια στην... μοιρασιά της λείας και βασικά την απόκτηση της Θεσσαλονίκης.

Ο Κωνσταντίνος με την αλαζονεία, που θα προστέθηκε, με τις λαμπρές νίκες του ελληνικού στρατού στους πολέμους των 1912-1913, στον άμετρο εγωισμό του, δεν θέλησε, δεν είχε την κρίση, να καταλάβει και να αναγνωρίσει τις ικανότητες του πρωθυπουργού του, του Βενιζέλου και τον έθεσε απέναντί του. Και στο σημείο αυτό υπογραμμίζω, τη σημασία που είχε η απουσία του Γεωργίου Α’ έστω και αν, εν τω μεταξύ, είχε παραδώσει τον θρόνο στον Κωνσταντίνο (όπως ψιθυρίζονταν). Δεν θα άφηνε να εκτραχυνθούν, να φτάσουν στα άκρα τα πολιτικά πράγματα της χώρας..

Αν και λέγεται πως τον «συνείχε», τον βασάνιζε η ήττα του «97» δεν εκτίμησε το γεγονός της δημιουργίας αυτού του ετοιμοπόλεμου στρατού, που έφερε η νέα κατάσταση, που δημιούργησε η παρουσία του Βενιζέλου στην κυβέρνηση της χώρας.  Αρκεί να αναφερθεί κανείς στην μάχη του «Λαχανά-Κιλκίς» της 2.7.1813. και την νίκη επί των Βουλγάρων που αμύνονταν για να φανεί σε ποιο σημείο επιχειρησιμότητας και αποτελεσματικότητας αλλά και ηρωισμού, βρίσκονταν εκείνος ο ελληνικός στρατός! Οι Βούλγαροι, που αποκαλούνταν «οι Πρώσσοι των Βαλκανίων» και ο στρατός τους ήταν ο μεγαλύτερος και ο ισχυρότερος της περιοχής, θεωρούνταν αήττητοι και η ήττα τους από τους έλληνες εντυπωσίασε γενικότερα και σε διεθνές επίπεδο. Βέβαια και θα συνειδητοποίησαν πως δεν μπορούσαν να έχουν καμιά ελπίδα για απόκτηση της Θεσσαλονίκης.

Θέλω να αποφύγω να παρασυρθώ σε επέκταση γεγονότων που έλαβαν χώρα την περίοδο μετά το 1914 και την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Θα θυμίσω την διαφωνία Κωνσταντίνου – Βενιζέλου όσο αφορά την συμμετοχή στον πόλεμο (και με ποιον), την εγκατάσταση κυβέρνησης Βενιζέλου (ναυάρχου Κουντουριώτη, στρατηγού Παναγ. Δαγκλή), στη Θεσσαλονίκη. Την επιστροφή του Βενιζέλου στην Αθήνα, με την βοήθεια των Γάλλων. Την εξορία του Κωνσταντίνου και την ενθρόνιση του Αλεξάνδρου (δευτερότοκου) σαν βασιλιά, αντί του Γεωργίου, που δεν ήθελαν οι σύμμαχοι. Και βέβαια το… ρίζωμά του, χωρίς αμφιβολία, εθνοκτόνου «Εθνικού διχασμού» που ταλαιπώρησε την χώρα, τελικά, μέχρι την επιβουλή της δικτατορίας από τους συνταγματάρχες το 1967.

Η εξέλιξη των γεγονότων, τότε, δικαίωσε τον Βενιζέλο και τον ευνόησε, ώστε η έκταση της Ελλάδας να πάρει τεράστιες διαστάσεις. Όμως η επιρροή του «μεγάλου» Κωνσταντίνου, κατά τον Μαρκεζίνη, σ’ ένα πολύ μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού και η αντιπολίτευση κάτω από αυτήν την προσωπικότητα ενεργώντας (τυφλά), δεν είχαν την υπομονή να περιμένουν την οριστικοποίηση των κεκτημένων. 

Με οργιώδη σε ένταση αντιπολίτευση, και σύνθημα: «Μικράν αλλ’ έντιμον Ελλάδα», οι Κωνσταντινικοί δεν συγκινούνταν από τον υπερδιπλασιασμό της Ελλάδας, ζητώντας επίμονα εκλογές, που αναβάλλονταν και επιχείρηση δολοφονίας του Βενιζέλου στο Παρίσι (12.2.1920) πέτυχαν να προκαλέσουν εκλογές, με βασικό σκοπό την επάνοδο του Κωνσταντίνου, του… μαύρου πρόβατου των νικητών του πολέμου και κύριων… διαχειριστών των διαμορφώσεων των μεγάλων διαμφισβητούμενων περιοχών μετά τον πόλεμο.

Και ενώ διαμορφώνονταν η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών προκηρύχτηκαν οι εκλογές της 1 Νοεμβρίου 1920. Ζητούμενο: Βενιζέλος και Μεγάλη Ελλάδα, ή Κωσταντίνος με «Μικράν, αλλ’ έντιμον Ελλάδα».

Οι Έλληνες ψήφισαν: «Ψωμί και ελιά και Κώτσο Βασιλιά, δηλαδή «Μικράν αλλ’ έντιμον Ελλάδα». 

• Αν δεν μεσολαβούσε ο τραγικός θάνατος του Αλεξάνδρου

Το γεγονός του, τόσο απρόοπτου και προπαντός απίθανου, πρωτοφανούς και βέβαια ατυχέστατου, και τραγικού θανάτου του νεαρού βασιλιά Αλέξανδρου (από δάγκωμα μαϊμούς 12.10.1920), πρέπει να έπαιξε αρνητικό ρόλο όσο αφορά το αποτέλεσμα των εκλογών, που λόγω ακριβώς του θανάτου, μεταφέρθηκαν λίγο αργότερα από την αρχική ημερομηνία (24.10.1920) στις 1.11.1920.

Σκέπτομαι πως η ύπαρξη του Αλεξάνδρου ως βασιλιά, θα απέτρεπε πολλούς φιλοβασιλικούς να ψηφίσουν κατά του Βενιζέλου, αφού θα σήμαινε η ύπαρξή του, πως αυτός, ο πρωθυπουργός, δεν ήταν κατά του θρόνου, ή της δυναστείας. Ενώ χωρίς τον Αλέξανδρο τι θα προέκυπτε; Ορίστηκε ως αντιβασιλιάς ο Παύλος Κουντουριώτης!

Λαμβανομένου δε υπ’ όψη ότι η διαφορά μεταξύ των αποτελεσμάτων των δύο παρατάξεων ήταν μικρή. Μάλιστα σε αριθμούς οι φιλελεύθεροι προηγούνταν, αλλά το εκλογικό σύστημα (πλειοψηφικό) έδωσε την νίκη στους Κωσταντινικούς.

Οπωσδήποτε ήταν ένα πολύ δυσάρεστο γεγονός και πέρα από την απώλεια της ζωής ενός πολύ νέου ανθρώπου και μάλιστα σε ρόλο ανώτατου άρχοντα και ιδιαίτερα συμπαθούς πρέπει να έπαιξε κατά την γνώμη μου, σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση του εκλογικού αποτελέσματος της 1.11.1920! Βέβαια κατά της ψήφισης του Βενιζέλου.

(συνεχίζεται)

Δημοσιεύθηκε σε συνέχειες στην ΟΔΟ από τις 27 Μαρτίου 2014 (αρ. φύλλου 733) έως τις 4 Σεπτεμβρίου 2014 (αρ. φύλλου 754)