ΣΟΝΙΑΣ ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ: Η θέση του "όχι"στην εποχή των "ναι"

«ΗΤΑΝ ΓΕΜΑΤΗ ΓΟΗΤΕΙΑ Η νύχτα της 28ης Οκτωβρίου 1940. Μια θεϊκή γαλήνη βασίλευε παντού και το θαμπό φως του φεγγαριού έδινε το χρώμα του παλιού ασημιού στον ουράνιο θόλο». Θα μπορούσα να συνεχίσω έτσι, με ύφος λογοτεχνικό και να επιδιώξω, προκαλώντας σας συγκίνηση, να κερδίσω την καρδιά σας. Θα μπορούσα ακόμη να μιλήσω για το θαύμα του '40, προσπαθώντας να γεννήσω μέσα σας την εθνική περηφάνια και να κερδίσω έτσι και πάλι την καρδιά σας. Όμως σας το ξεκαθαρίζω, σήμερα έχω σκοπό να βάλω στο παιχνίδι κυρίως το νου σας. Χωρίς να θέλω να λιγοστέψω τη μοναδική ομορφιά των στιγμών εκείνων, χωρίς να θέλω να μειώσω τη σημασία της πράξης των προγόνων μας που δημιούργησαν το έπος του '40 εκφράζοντας όλο το σεβασμό και την ευγνωμοσύνη μας, σε δύο ξεχωριστούς συμπολίτες μας που βρίσκονται ανάμεσά μας, στον κύριο Γιώργο Σουμαλιά και στον κύριο Θωμά Καράτζιο, πολεμιστές τότε, και στο πρόσωπό τους τον σεβασμό και την ευγνωμοσύνη μας προς όλους τους γενναίους συμπολεμιστές τους.

"Ο ΛΑΟΣ ΠΟΥ ΞΕΧΝΑ την ιστορία του είναι καταδικασμένος να πεθάνει" λένε οι σοφοί και, καθώς είναι κοινή διαπίστωση πως διανύουμε την εποχή της γενικευμένης ιστορικής αμνησίας των Νεοελλήνων, ας εκμεταλλευτούμε τη στιγμή για να εμβαθύνουμε σε κάποιο σημείο που προσπερνάμε γιατί το θεωρούμε επικίνδυνο, γιατί κάποιοι μας έπεισαν πως είναι επικίνδυνο και πως μόνο με την αναφορά μας σ' αυτό θα κινδυνεύαμε να παρεξηγηθούμε, να στιγματιστούμε.

ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΔΥΝΑΤΟ να είμαστε μαζεμένοι εδώ και να μιλάμε με πάθος για την ελευθερία που κληθήκαμε εκείνο το πρωϊνό της 28ης Οκτωβρίου του '40 να υπερασπιστεί ο φιλελεύθερος λαός μας και να αγιοποιήσουμε ένα δικτάτορα. Από την άλλη μεριά όμως, χρόνια τώρα, φοβόμαστε ν' αναφέρουμε το όνομα του ανθρώπου που ξεστόμισε πρώτα το ιστορικό πια "όχι" εκείνο το ξημέρωμα. Χρόνια τώρα το προσπερνούμε έντεχνα, το καλύπτουμε, λέγοντας πως το "όχι" ειπώθηκε από τον ελληνικό λαό. Ναι, στην συνέχεια ειπώθηκε κι από το λαό. Όμως η αλήθεια είναι ακριβώς έτσι: το "όχι" το είπε ο Ι. Μεταξάς, εκφράζοντας τη θέληση του λαού των Ελλήνων, τον οποίο δικτατορικά κυβερνούσε. Αυτό αποτελεί ένα ισχυρότατο μήνυμα προς τους πάσης φύσεως σημερινούς ηγέτες του λαού μας, αυτή η απόλυτη σύμπνοια ηγέτη-λαού. Στην συγκεκριμένη περίπτωση θα ζήλευαν ή θα έπρεπε να ζηλεύουν πολύ ένα δικτάτορα οι δημοκρατικοί ηγέτες που δεν τα καταφέρνουν να συμπλέουν με το λαό τους. Θα τον ζήλευαν οι κρατούντες στην Ελλάδα του 2007, όπου οι δημοσκοπήσεις αποδεικνύουν πως η συντριπτική πλειοψηφία των Ελλήνων (=75%) δε συμφωνεί με τον τρόπο που χειρίζονται οι κυβερνώντες τη σύγχρονη Ελλάδα τα θέματα εξωτερικής πολιτικής. Ευτυχώς αυτό δε συνέβη τότε. Ειπώθηκε τότε το "όχι" από τον έναν και, μόλις ξημέρωσε αυτή η ξεχωριστή για την Ελλάδα μέρα, η στάση των Ελλήνων, εκείνες οι θρυλικές πια φωτογραφίες του να φεύγουν για το μέτωπο με το χαμόγελο στα χείλη, υπογραμμίζουν με τον πιο κραυγαλέο τρόπο την απόλυτη σύμπνοια. Μια τέτοια σύμπνοια ηγετών-λαού αποτελεί για την Ελλάδα σήμερα απλώς ένα ζητούμενο.

ΚΙ ΕΠΕΙΔΗ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΕΝ ωφελεί απλώς να τη λέμε στουμπωμένη με αμέτρητες φιλολογίες και καλολογικά στοιχεία, ας σταθούμε σε μία και μόνη λέξη και ας εμβαθύνουμε, επιδιώκοντας την καλυτέρευσή μας ως λαός. Η λέξη είναι το "όχι" που δεν ακούγεται, που δεν ξεστομίζεται πια στην χαρακτηριστική σκυφτή εποχή μας.

ΑΣ ΣΚΕΦΤΟΥΜΕ, ΛΟΙΠΟΝ, πόσο καλύτερα θα ήταν τα πράγματα, αν όχι μόνο με τα λόγια αλλά και με ολόκληρη τη στάση μας λέγαμε "όχι" στην αδράνεια και την απάθεια που μας χαρακτηρίζει. Σ' αυτό το σύνδρομο του ωχαδερφισμού που χαρακτηρίζει το σημερινό Έλληνα, ο οποίος, μ' αυτήν του τη στάση παρακολουθεί απαθώς και χωρίς να εξεγείρεται ακόμα και τη φοβερότερη αδικία, όταν αυτή δεν τον αφορά προσωπικά. «Όταν ο Χίτλερ φυλάκιζε εβραίους δεν αντέδρασα, γιατί δεν ήμουν εβραίος. Όταν ο Χίτλερ φυλάκιζε τσιγγάνους δεν αντέδρασα γιατί δεν ήμουν τσιγγάνος. Όταν ο Χίτλερ φυλάκιζε ομοφυλόφιλους δεν αντέδρασα γιατί δεν ήμουν ομοφυλόφιλος. Όταν ο Χίτλερ φυλάκιζε κομμουνιστές δεν αντέδρασα γιατί δεν ήμουν κομμουνιστής. Ο επόμενος στη σειρά ήμουν εγώ αλλά δεν υπήρχε κανείς για να φωνάξει», γράφει ο Μπέρολτ Μπρεχτ και είναι η δυνατότερη απάντηση στη νοσηρή τακτική της αδιαφορίας και της απάθειας. Άλλωστε, αυτό το "όχι" το μεταφρασμένο σε πράξεις είναι που λείπει και που χρειάζεται και σε άλλα θέματα εντελώς βασικά, όπως το περιβαλλοντικό ζήτημα που εξαιτίας μας έγινε τεράστιο πρόβλημα, το "όχι" μας στην υπερκατανάλωση ενέργειας αλλά και στην υπερκατανάλωση γενικότερα, στην αλόγιστη εκμετάλλευση των αγαθών που μας προσφέρει η φύση αλλά και στην αλόγιστη ρύπανσή της, είναι η μόνη λύση που μπορεί να μας αφήσει το περιθώριο να ελπίσουμε στο καλύτερο.

ΕΝΑ ΗΧΗΡΟ "ΟΧΙ" χρειάζεται επίσης στην τάση της τέλειας εξαφάνισης των κλασικών αρχών και αξιών, στην ιδιοτέλεια, που στις μέρες μας μοιάζει να είναι το απόλυτο ιδανικό. "Δίκαιο είναι ό,τι μας συμφέρει", αυτό είναι το υπ' αριθμ. 1 ιδανικό της εποχής μας, αυτό υπηρετούμε οι περισσότεροι με όλες μας τις δυνάμεις, με θεμιτό αλλά και αθέμιτο τρόπο, και οτιδήποτε ξεφεύγει από τα στενά όρια του εαυτού μας δε μας αφορά πια. Το περίφημο μακρυγιαννικό πέρασμα από το εγώ στο εμείς μοιάζει τελείως μακρινό και ξένο, μια ουτοπία που ούτε ονειρευόμαστε ούτε επιζητούμε.

ΑΛΛΟ ΕΝΑ "ΟΧΙ" είναι πια εντελώς απαραίτητο, το "όχι" στην δικτατορία της χρυσής μετριότητας. Διανύουμε μίαν εποχή όπου όποιος συνάνθρωπός μας καταφέρνει να υψωθεί ψηλότερα απ' όσο οι γύρω του γίνεται στόχος επιθέσεων. «Εκεί που ανθεί ο μέσος όρος παύω να υπάρχω» λέει ο Ο. Ελύτης, αλλά εμείς οι Νεοέλληνες είμαστε ένας λαός έξυπνος που δεν εκμεταλλεύεται παρά ένα ελάχιστο μέρος των δυνατοτήτων του, για να κινηθεί κάπου στη μέση ή και πιο κάτω απ' αυτήν. Όταν, όμως, ο Αϊνστάϊν δηλώνει "το 98% της επιτυχίας μου το οφείλω στην σκληρή εργασία και το υπόλοιπο 2% στην τύχη", τότε καταλαβαίνουμε όλοι πως δεν υπάρχει περιθώριο. Ανασκουμπωνόμαστε, κάνουμε πρότυπό μας αυτούς που δουλεύουν, ξεριζώνουμε αυτόν τον ιδιότυπο ρατσισμό που μας χαρακτηρίζει, τον κοινωνικό αποκλεισμό εκείνων που ξεχωρίζουν, παύουμε να πολεμάμε όσους μας ξεπερνούν και προσπαθούμε να τους μιμηθούμε, να τους φτάσουμε.

ΚΑΙ ΠΡΟΧΩΡΑΜΕ. Είναι απαραίτητο το "όχι" και στο πνεύμα της ευτέλειας που στις μέρες μας έχει κατακλύσει τα πάντα. Της ευτέλειας (της κυριαρχίας του φαίνεσθαι και όχι του είναι) που ντύθηκε το ρούχο της κοσμικότητας και κυκλοφορεί ανάμεσά μας σαν το ύψιστο ιδανικό της εποχής μας. Κυρίαρχο μέσο στο οποίο την πολλαπλασιάζει και μας τη μεταφέρει η τηλεόραση. Πρωϊνά, μεσημεριανά, αλλά και βραδινά, ακόμη και "δελτία ειδήσεων" με τους κοσμικούς και με τα κοσμικά ασχολούνται. Κι εμείς παρακολουθούμε αποβλακωμένοι και αποχαυνωμένοι, αγχωνόμαστε για να γίνουμε κι εμείς έτσι ή κάπως έτσι, ξεχνώντας μιαν αλήθεια πέρα για πέρα αναμφισβήτητη: πως "το lifestyle είναι το άλλοθι του τίποτα" και πως όποιος περνάει τη ζωή του υπηρετώντας το αφιερώνει τη ζωή του στο τίποτα.

ΘΑ ΄ΘΕΛΑ να σταματήσω εδώ. Ως δασκάλα όμως θέλω να εκφράσω έναν καημό. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσεύουν τα παιδιά που έρχονται στο σχολείο με προβλήματα στην συμπεριφορά τους, τέτοια που δείχνουν πως η οικογένειά τους δε φρόντισε να τα αναθρέψει με τα πολύτιμα όρια που πρώτοι απ' όλους οι ψυχολόγοι υπογραμμίζουν πως είναι εντελώς απαραίτητα για να μεγαλώσουν τα παιδιά μας σωστά. Αυτά τα όρια που δεν υπάρχουν είναι τα "όχι" που εμείς οι γονείς δε λέμε στα παιδιά μας όταν πρέπει και όπως πρέπει, είναι τα "όχι" που χρειάζονται τα παιδιά μας για να μπορέσουν να ζήσουν τη ζωή που τους αξίζει.

ΑΡΚΕΤΑ "ΟΧΙ" ανέφερα εγώ. Σ' αυτά προσθέστε κι εσείς τα δικά σας. Απευθύνομαι σε όλους -ποτέ δεν είναι αργά για να νοηματοδοτήσουμε τη ζωή μας. Απευθύνομαι όμως κυρίως και προπαντός στα παιδιά, τους παλιούς και παντοτινούς μαθητές μας, τους σημερινούς μαθητές μας. Παιδιά, εσείς έχετε τη δύναμη, μπορείτε. Έχετε τα όνειρα και μπορείτε. Είναι σίγουρο πως δε σας ταιριάζει η σκυφτή εποχή όπου μεγαλώνετε, το 'χετε καταλάβει και οι ίδιοι. Είναι βέβαιο πως δε θα τη διαλέγατε ποτέ για εποχή σας, είναι βέβαια πως δε σας αξίζει. Στο χέρι σας είναι να βρείτε τον τρόπο να την αλλάξετε. Χτίστε αυτόν τον τρόπο πάνω σε μια λέξη, στο "όχι" σας σε σχέση με καθετί που δεν σας ωφελεί ουσιαστικά. Εσείς μπορείτε και πρέπει ό,τι λαθεμένο να το αρνηθείτε, να το απορρίψετε. Εσείς μπορείτε και πρέπει ό,τι λαθεμένο να το αρνηθείτε, να το απορρίψετε. Και μην ξεχάσετε ποτέ ότι "μπορεί να ζούμε στο βούρκο, αλλά η μοίρα μας, είναι να κοιτάζουμε τα αστέρια" (Όσκαρ Ουάϊλντ).
Στο χέρι σας είναι, αυτά τα αστέρια να τ' αγγίξετε. Και να τα καταφέρετε να βγείτε πραγματικά νικητές σ' αυτόν το δύσκολο αγώνα που λέγεται ζωή.


[ΣΧΟΛΙΟ ΕΠΙΣΚΕΠΤΗ]